Kleszcza najłatwiej spotkać w wilgotnych lasach liściastych i mieszanych
"Kleszcz pospolity (Ixodes ricinus) jest gatunkiem wilgociolubnym, dla którego optymalna wilgotność względna powietrza wynosi 75 proc. Dlatego latem, podczas upalnych miesięcy z niskimi opadami, jego metabolizm ulega zahamowaniu, a aktywność w poszukiwaniu żywicieli spada prawie do zera" – wyjaśnia prof. Jerzy Michalik z Wydziału Biologii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu.
Takie warunki prowadzą do gwałtownego spadku liczebności kleszczy. Dotyczy to zwłaszcza suchych borów sosnowych, gdzie promienie słoneczne łatwo docierają do dna lasu i powodują wysychanie warstwy ściółki, wykorzystywanej przez kleszcze jako strefa buforowa magazynująca wilgoć i chroniącą przed wysokimi temperaturami.
"Zdecydowanie lepsze warunki przetrwania zapewniają kleszczom lasy liściaste i mieszane z bogatym podszytem, gdzie jest duży opad ściółki, a liście drzew zacieniają dno lasu zmniejszając parowanie i w efekcie wzrasta wilgotność powietrza. Dlatego wypoczynek wakacyjny w lasach liściastych i mieszanych znacząco zwiększa ryzyko kontaktu z kleszczem w porównaniu z drzewostanami iglastymi" – tłumaczy prof. Michalak.
Jak zaznacza, kleszczy jest także więcej na powierzchniach leśnych, gdzie jest dużo rozkładającego się drewna (kłody, pnie, gałęzie).
"W próchniejącym drewnie i pod korą gromadzi się więcej wilgoci, która pozwala kleszczom przetrwać upalne bezdeszczowe dni. Dlatego poza zbieraniem jagód i grzybów, do najbardziej ryzykownych zachowań nasilających kontakt z kleszczami należą: siadanie na kłodach i pniakach oraz zbieranie gałęzi na ognisko" – wyjaśnia biolog.
Kleszcza można też spotkać podczas odpoczynku na zacienionych parkingach leśnych oraz na polanach śródleśnych.
Prof. Michalik przypomina, że kleszcze nie chodzą po drzewach i nie spadają z gałęzi. Swoich żywicieli szukają na dnie lasu: samice kleszczy wspinają się najwyżej do wysokości kolana, a nimfy bytują w ściółce i niskiej roślinności.
"U osób dorosłych mniej więcej 70 proc. wszystkich kleszczy wbija się w strefie od pasa w dół. Najczęściej są to nasze kostki, łydki, zgięcia kolan, pachwiny, brzuch, pośladki. W przypadku dzieci, ulubionym miejscem kleszczy jest rejon ich głowy, karku i barków" – wymienia specjalista.
Najczęściej atakują nas nimfy, które mają niewielkie rozmiary (mniej niż 1,5 mm długości) i dlatego łatwo je przeoczyć, a rzadziej mniej liczne, za to dwukrotnie większe (do 3,5 mm) samice.
Prof. Michalik zwraca uwagę, że aby uchronić się przed kleszczami, idąc do lasu należy założyć długie spodnie, skarpety i pełne obuwie (nigdy sandały).
Można też zabezpieczyć się przy użyciu powszechnie dostępnych repelentów, których działanie ochronne wynosi zwykle kilka godzin. Bezpieczniej jest nanosić je na obuwie i spodnie, ponieważ u osób z alergiami mogą one powodować reakcje skórne. W przypadku dzieci najlepiej spryskać czapkę i koszulę.
Biolog ocenia, że w ochronie przed kleszczami równie skuteczne co repelenty są silnie pachnące olejki: eukaliptusowy, miętowy, lawendowy.
"Bardzo mocno działa pospolita roślina wrotycz oraz bylica piołun. Wystarczy ściąć kilka kwiatostanów, zmiażdżyć je albo pokroić i zalać alkoholem albo nawet zwykłą wodą i po przelaniu do atomizera kosmetycznego mamy gotowy własny repelent" – tłumaczy prof. Michalik.
Jak zaznacza, bez względu na zastosowane środki ochrony osobistej, po powrocie z miejsc obfitujących w kleszcze, konieczne jest zawsze dokładne sprawdzenie rejonów ciała szczególnie ulubionych przez te pajęczaki.
