Choć nazwa nowo odkrytego gatunku motyla kojarzy się z Polską, aby go spotkać, trzeba wybrać się w peruwiańskie Andy. Catasticta to rodzaj motyli z rodziny bielinkowatych, w którym do tej pory wyróżniono i opisano ponad 100 gatunków. Mimo że wydaje się dosyć dobrze poznany, zespół przyrodników, z których troje to pracownicy naukowi Uniwersytetu Jagiellońskiego, zdołał zidentyfikować nowy gatunek należący do tej rodziny. Odkrycie opisano w magazynie naukowym "Zootaxa".

Catasticta copernicus występuje na granicy lasu na wysokości około 3 500 m n.p.m. w peruwiańskiej części Andów. Uwagę zwraca zachowanie tych motyli - samce mają silny instynkt terytorialny i przepędzają inne owady z miejsca, w którym oczekują na samice. Wybierają strategiczne pozycje - nad koroną drzewa lub nad ostrym grzbietem górskim - i w godzinach okołopołudniowych aktywnie ich pilnują.

Do zbiorów Centrum Edukacji Przyrodniczej UJ trafiły 4 osobniki Catasticta copernicus (3 samce i 1 samica), a kolejnych 11 okazów jest w innych kolekcjach w Europie. Pierwsze okazy zostały pozyskane w 2021 roku w środkowym Peru przez ekspedycję naukową zorganizowaną przez Christera Fahraeusa ze szwedzkiego Uniwersytetu w Lund.

Ekspedycja prowadzona była w bardzo trudno dostępnym rejonie Andów. Dotarcie do nieeksplorowanych do tej pory miejsc wymagało użycia helikoptera i zaangażowania peruwiańskiej armii. Wysiłek ten jednak zaowocował odkryciem wielu gatunków motyli z różnych grup taksonomicznych.

W tamtej wyprawie uczestniczył prof. Tomasz Pyrcz z Instytutu Zoologii i Badań Biomedycznych UJ. To właśnie on później przyczynił się do zidentyfikowania nieznanego dotychczas gatunku, który nazwano Catasticta copernicus.

Badania taksonomiczne to czasochłonny proces, który wymaga ogromnej skrupulatności i bardzo specjalistycznej wiedzy. Bez nich jednak nie da się odtworzyć zależności ewolucyjnych pomiędzy gatunkami. Nagrodą za ogrom pracy włożony w identyfikację nieznanego dotychczas gatunku jest możliwość nadania mu nazwy.

"Każdy badacz odkrywający nowy dla nauki gatunek, ma przywilej wybrania mu nazwy. Co prawda nazwa musi być zgodna z odpowiednim kodeksem, jednak istnieje duża dowolność co do jej znaczenia. Co ważne, raz nadana nazwa nie może być usunięta. Ślad po niej na zawsze pozostaje w literaturze naukowej. Uhonorowanie osoby poprzez zapożyczenie nazwy od jej imienia lub nazwiska jest swego rodzaju pomnikiem, którego nie można obalić" - podkreśla dr Rafał Garlacz z Centrum Edukacji Przyrodniczej UJ.

Krakowscy badacze wykorzystali ten przywilej, by uhonorować jednego z największych polskich uczonych - Mikołaja Kopernika.