Raport: Niepodległość Walii jest realną alternatywą, choć byłaby wyzwaniem

Komisja została powołana przez rząd Walii w celu rozważenia, w jaki sposób kraj może być rządzony w przyszłości, a w jej skład weszli przedstawiciele czterech głównych partii politycznych. W opublikowanym w zeszłym roku wstępnym raporcie uznała ona, że obecne ustalenia konstytucyjne nie mogą być kontynuowane, gdyż nie zapewniają Walii stabilności ani dobrobytu.

Autorzy raportu nie wskazali żadnej z trzech opcji jako preferowanej, wyjaśniając, że ich celem było pokazanie wyboru między większą kontrolą nad polityką, przy jednoczesnym "zaakceptowaniu faktu, że ludzie mogą być w gorszej sytuacji finansowej w perspektywie krótko- i średnioterminowej" lub "mniejszym ryzykiem w efekcie takich reform obecnego statusu, które można realistycznie osiągnąć", ale z ryzykiem braku poprawy perspektyw gospodarczych Walii.

Zaznaczyli też, że żadna z trzech opcji nie jest całkowicie w rękach mieszkańców Walii lub walijskiego parlamentu, ponieważ każda wymaga zaangażowania rządu w Londynie.

Omawiając poszczególne alternatywy napisano, że rozszerzona dewolucja - zwiększająca uprawnienia kontrolowane przez walijski rząd - stanowi mniejsze ryzyko ze względu na koszty, stabilność gospodarczą i finanse publiczne, ale "wiąże się z ryzykiem utrzymywania się stosunkowo słabych wyników gospodarczych, niskich dochodów i ubóstwa".

Konieczny byłby również przegląd finansowania i reforma Izby Lordów, aby zagwarantować formalny głos dla części składowych Zjednoczonego Królestwa.

Przekształcenie Zjednoczonego Królestwa w państwo federalne, w którym każda z czterech części składowych byłaby traktowana na równych zasadach, oceniono jako potencjalnie najbardziej skomplikowaną opcję i wskazano, że częściowo uzależnione byłoby to od szerokiego poparcia społecznego dla większej decentralizacji regionów Anglii, którego obecnie nie ma.

Z kolei niepodległość oznaczałaby "trudne wybory w perspektywie krótko- i średnioterminowej", ale dałaby możliwość "opracowania polityki odzwierciedlającej priorytety mieszkańców Walii". Zwrócono uwagę, że Irlandia potrzebowała 50 lat i członkostwa w UE, aby zrównać się pod względem poziomu gospodarczego z Wielką Brytanią.

Jeśli chodzi o obecny podział kompetencji między rządem walijskim a brytyjskim, to ten pierwszy kontroluje takie obszary jak opieka zdrowotna i społeczna, transport lokalny, mieszkalnictwo, edukacja i samorząd lokalny, zaś w gestii Londynu pozostają sprawy zagraniczne, obrona, większość podatków, większość świadczeń i polityka gospodarcza. Istnieją również obszary, na które wpływ mają obie strony, jak niektóre kwestie gospodarcze, planowanie i infrastruktura kolejowa.

Oprócz opcji na przyszłość, komisja wzywa do wprowadzenia pewnych natychmiastowych zmian. Jej zdaniem pod kontrolę władz w Cardiff powinny przejść uprawnienia w zakresie wymiaru sprawiedliwości, policji i infrastruktury kolejowej, raport zaleca również usunięcie ograniczeń dotyczących finansów rządu walijskiego, w tym jego uprawnień do zaciągania pożyczek.