Bez wsparcia rządu co czwartej gminie w Anglii grozi bankructwo w ciągu najbliższych dwóch lat

Rady gmin ostrzegają przed "pogłębiającym się kryzysem", który może doprowadzić do cięć w kluczowych usługach publicznych w związku z deficytem budżetowym przekraczającym 2 mld funtów w przyszłym roku - wynika z sondażu przeprowadzonego wśród szefów samorządów przez Stowarzyszenie Samorządów Lokalnych (Local Government Association).

Louise Gittins, przewodnicząca LGA, oświadczyła, że samorządy lokalne stoją w obliczu "nadzwyczajnego kryzysu finansowego", w wyniku którego coraz więcej z nich znajduje się w niestabilnej finansowo kondycji.

Aby chronić lokalne usługi, LGA apeluje do minister finansów Rachel Reeves o zagwarantowanie samorządom stabilności finansowej w jesiennym budżecie, w tym o zawarcie wieloletniego porozumienia finansowego i dokonanie przeglądu zmieniającego system finansowania samorządów lokalnych.

W lutym bezprecedensowa liczba 19 samorządów uzyskała od rządu porozumienia ratunkowe, określane mianem nadzwyczajnego wsparcia finansowego (EFS), w celu wywiązania się z prawnego obowiązku zbilansowania własnych ksiąg rachunkowych.

Pozwoliło to samorządom na zaciąganie pożyczek oraz sprzedaż gruntów i budynków, co - jak ostrzegło LGA - zapewniło "tymczasową ulgę finansową", ale może przeciążyć "i tak już borykające się z trudnościami samorządy dalszym zadłużeniem i kosztami w przyszłości".

Z ankiety przeprowadzonej przez LGA wynika, że około co dziesiąta gmina prowadziła już rozmowy z ministerstwem ds. mieszkalnictwa, społeczności i samorządów lokalnych na temat otrzymania wsparcia w sytuacjach kryzysowych, a 25% z nich prawdopodobnie złoży wniosek w latach 2025-26 i 2026-27, przy czym liczba ta wzrasta do 44% w przypadku gmin mających zobowiązania w zakresie opieki społecznej.

Badanie pokazuje, że największa presja związana jest z opieką społeczną, a następnie ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi i usługami dla osób niepełnosprawnych (Send), transportem uczniów do szkół i bezdomnością. LGA twierdzi, że jest to spowodowane inflacją i presją płacową, a także rosnącym popytem na świadczone usługi.

Badanie pokazuje również, że samorządy rozważają ograniczenie godzin pracy i usług, zmniejszenie liczby pracowników pierwszej linii, wydłużenie czasu oczekiwania i podniesienie niektórych opłat.

Dwie trzecie gmin stwierdziło, że cięcia dotkną parków, terenów zielonych i obiektów sportowych (62%), podczas gdy prawie osiem na dziesięć wskazało usługi i wsparcie dla osób niepełnosprawnych i starszych. Dwie trzecie respondentów stwierdziło również, że cięcia dotkną usług i wsparcia dla dzieci, młodzieży i rodzin (63%).

Oddzielnie, organizacja County Councils Network (CCN) stwierdziła, że 26 największych gmin w Anglii może ogłosić bankructwo do 2027 r., jeśli ich wielomiliardowe deficyty będą obciążać ich budżety. Specjalny mechanizm księgowania znany jako "statutory override", który pozwala samorządom nie ujmować zadłużenia z tytułu Send w bilansach, ma wygasnąć w marcu 2026 roku.

Według obliczeń CCN z dnia na dzień potroiłoby to ich deficyt finansowy i zwiększyłoby ryzyko ogłoszenia upadłości przez rady o 60%.

Wzrastające zapotrzebowanie i koszty spowodowały, że 38 hrabstw i największych jednostek samorządowych w Anglii odnotowało w tym roku deficyt w wysokości 2 mld funtów, a liczba ta ma wzrosnąć do 2,7 mld funtów w latach 2025-26.