Festiwal O’Czytani w Dublinie: Polska literatura, która łączy

Wydarzenie zostało oficjalnie włączone do programu Dublin Inclusion and Integration Week 2025, a gościem specjalnym będzie Mariusz Szczygieł, co podkreśla jego otwartość, wagę i zasięg. Z tej okazji dziennikarka radia i TV Hello Irlandia - Kasia Czekaj - przeprowadziła w dn. 7 maja br. wywiad z organizatorkami tego wydarzenia. Dzięki uprzejmości Hello Irladia oraz polskiej biblioteki Biblary zamieszczamy poniżej obszerne fragmenty tej rozmowy. 

Kasia Czekaj, Hello Irlandia Show:  Moimi gościniami są dzisiaj trzy niezwykłe kobiety współtworzące tegoroczną edycję festiwalu O’Czytani Polskiej Biblioteki Biblary w Dublinie: dr Aneta Stępień z Uniwersytetu w Maybnooth (Irlandia), Aneta Kubas, szefowa Festiwalu O’Czytani oraz znakomita pisarka Wioletta Grzegorzewska.

Aneta, jesteś szefową festiwalu Oczytani już od 5 lat. Czy możesz nam powiedzieć o początkach tego cyklicznego wydarzenia? Jakie idee przyświecały powstaniu tej kulturalnej instytucji w Dublinie?

Aneta Kubas: - Można powiedzieć, że początki festiwalu sięgają 2007 roku, czyli czasu, gdy powstała w Dublinie Polska Biblioteka Biblary. Celem prowadzenia biblioteki od początku było nie tylko samo wypożyczanie książek czy kontakt z czytelnikami, ale także organizacja wydarzeń kulturalnych, których przez te lata odbyło się naprawdę mnóstwo.

Zaczynaliśmy od pojedynczych spotkań autorskich i na przykład uroczystości z okazji ważnych dla Polaków rocznic, ale w pewnym momencie postanowiliśmy – szczególnie, że przenieśliśmy się kilka lat temu do miejsca, gdzie mamy dużą salę widowiskową - zrobić coś większego. W Irlandii nie było festiwalu polskiej literatury, a na pewno była ogromna potrzeba. Pierwszy raz festiwal odbył się w 2017 roku. Z roku na rok jest to coraz większe wydarzenie i już ma swoje stałe grono fanów.

Początkowo organizowaliśmy wydarzenie samodzielnie, ale rok temu udało nam się zaprosić do współpracy dr Krzysztofa Rowińskiego, wykładowcę Trinity College. I na tej uczelni właśnie odbył się jeden dzień festiwalu. Podobnie będzie w tym roku.

W tej edycji dołączyła do nas również dr Aneta Stępień z Uniwersytetu w Maynooth. Mamy zatem bardzo silny komitet organizacyjny, bardzo merytoryczny i doświadczony. W związku z tym piąta edycja będzie naprawdę bardzo mocna. Dodatkowo od początku jesteśmy wspierani przez Polską Ambasadę w Dublinie, a od tego roku także przez Dublin City Council.

Brzmi to fantastycznie. To może w takim razie zapytam drugą Anetę, panią doktor, jako przedstawicielkę środowiska akademickiego i prezesa Irlandzkiego Stowarzyszenia Studiów nad Rosją, Europą Środkową i Wschodnią: jakie znaczenie, Twoim zdaniem, mają właśnie takie inicjatywy kulturalne, jak festiwal O’Czytani dla Polonii i dla promocji polskiej kultury? Zwłaszcza teraz, kiedy są w to włączone władze miasta Dublina. Rozumiem, że poniekąd festiwal wychodzi też do tubylców?

Aneta Stępień: - Zgadzam się. Myślę, że istnienie takiej platformy, gdzie polscy pisarze i artyści mogą zaprezentować swoją twórczość, ma ogromne znaczenie dla rozwoju polskiej kultury za granicą, ale też dla budowania takiej wspólnoty polskiej w oparciu o kulturę, także tę kulturę wyższą.

I jak to wybrzmiało w twoim wcześniejszym pytaniu do Anety Kubas, bardzo ważny jest fakt, że festiwal jest imprezą cykliczną. Na przykładzie festiwali w Polsce, ale też innych w innych miejscach, widzimy bowiem, że ta cykliczność tworzy grono odbiorców, pozwalając na większe zaangażowanie. Powstaje pewnego rodzaju tradycja, a nawet też pewnego rodzaju potrzeba, czy głód kultury. I możemy właśnie te wydarzenia włączyć w kalendarz nie tylko Polonii, ale też w kalendarium irlandzkich wydarzeń, co pozwala na większą promocję; na różnego rodzaju wsparcie finansowe, czy organizacyjne.

Festiwal O’Czytani dostarcza okazji do podtrzymywania kontaktu z polską kulturą rodzimą, właśnie poprzez zaproszonych gości, ale też tworzy sposobność zapoznania się z twórcami tutaj lokalnymi na wyspie o polskich korzeniach i celebrowania ich osiągnięć. I myślę, że też ten festiwal wyznacza nowe horyzonty, pokazując, co jest możliwe, co Polacy mogą zaprezentować. Ponadto jest inspiracją do nowych projektów kolaboracyjnych, gdzie możemy współpracować z lokalnymi artystami.

Widzę, że zapowiada się to naprawdę bardzo ciekawie i są to takie drzwi do jeszcze większej i bardziej rozwiniętej współpracy właśnie z lokalnymi władzami. Patrząc na program festiwalu, widzę, że ma on obecnie dużo większą skalę, dużo większy rozmach niż parę lat temu, kiedy pierwszy raz robiłam wywiad na ten temat z Anetą Kubas.

Wioletto, jesteś cenioną pisarką, poetką i tłumaczką, publikującą i po polsku, i po angielsku, wielokrotnie nagradzaną w kraju i za granicą. Mieszkasz w Wielkiej Brytanii, więc co Cię skłoniło, żeby wziąć udział w festiwalu O’Czytani i jakie są Twoje oczekiwania związane z tym wydarzeniem?

Wioletta Grzegorzewska: - O tym polskim festiwalu usłyszałam prawdopodobnie pierwszy raz rok temu, kiedy natknęłam się na informację w którejś z gazet dla Polonii. Przyznam, że byłam pod wielkim wrażeniem, że udało się coś takiego zorganizować za granicą. Bardzo też spodobała mi się nazwa O’Czytani. Tego życzyłabym wszystkim, tego życzyłabym Polonii i polskim dzieciom oraz młodzieży. Jestem bardzo wdzięczna za zaproszenie i cieszę się, że będę mogła odwiedzić Dublin, spotkać tam czytającą emigrację, polskich czytelników oraz innych pisarzy.

W programie widnieją Twoje warsztaty kreatywnego pisania, zaplanowane właśnie na 6 czerwca oraz spotkania autorskie kolejnego dnia, 7 czerwca. Czego mogą się spodziewać uczestnicy tych wydarzeń? Kto w szczególności powinien się zainteresować na przykład warsztatami?

Wioletta  Grzegorzewska: - Prowadzę takie zajęcia już od lat. Pierwsze warsztaty prowadziłam w liceum artystycznym w Częstochowie, miałam też kurs dwudniowy na Akademii Oksfordzkiej z młodzieżą - dziećmi imigrantów z całego świata.

Myśląc o tych warsztatach w Dublinie, oglądałam taki film "Wolność słowa", w którym nauczycielka nie potrafi nawiązać kontaktu z trudną klasą. W tej klasie uczą się dzieci z poprawczaka, często powiązane z gangami. W pewnym momencie nauczycielka wpadła na pomysł, by przeczytać im dziennik Anny Frank i zachęcić do pisania własnych dzienników. Prowadzenie pamiętników zupełnie odmieniło tych uczniów. Zaczęli się integrować i rozmawiać ze sobą.

Na moje warsztaty może przyjść każdy, bo każdy może pisać w tych czasach - posty, opowiadania, dziennik. Ja na przykład pisałam dziennik w trakcie mojego pobytu w schronisku dla kobiet w Seaford. Ten pamiętnik pozwolił mi przetrwać.

Na warsztatach, które poprowadzę, będziemy zajmować się krótkimi formami, w których postaramy się porozmawiać o tym, jak zacząć opowiadanie, jak skomponować krótki tekst, jak spróbować opisać postać, czego unikać w pisaniu. A na koniec zastanowimy się razem nad sztuczną inteligencją. Czy powinniśmy z niej korzystać, czemu ona służy i jak ona zmieni pisanie.

Serdecznie wszystkich zapraszam.

W programie widzimy również takie punkty, jak spotkanie z Agą Grandowicz - o kulisach wydawniczych - czy też Polonijne Targi Książki. Jak oceniacie różnorodność oferty festiwalu w tym zakresie i czy dostrzegacie w tym potencjał przyciągnięcia szerszego grona odbiorców?

Aneta Stępień: - Spotkanie Agą Grandowicz o rynku wydawniczym poprzedzi warsztaty z Wiolettą Grzegorzewską i to jest moim zdaniem rewelacyjne połączenie – ponieważ kiedy coś tworzymy i mamy jakieś ambicje, żeby się tym podzielić, to też chcemy mieć możliwość publikowania naszych prac. Posiadanie właśnie tych praktycznych wskazówek o tym, jak wygląda ten proces wydawniczy, od czego zacząć, na czym skończyć, to jest klucz do sukcesu.

Aga Grandowicz stworzyła swoje wydawnictwo i podzieli się swoimi osobistymi doświadczeniami. Oferta festiwalowa to jednak nie tylko książki i pisarstwo. Mamy w planach także plenerowy warsztat fotografii smartfonowej z pejzażami Dublina, koncert, loterię, a także stoiska z książkami i wyrobami artystycznymi.

Jest to oferta skierowana do każdego przedziału wiekowego - można przyjść z rodziną, także z członkami rodziny, którzy nie mówią po polsku, dlatego że większość tych wydarzeń będzie dostępna w obu językach. Chcemy, żeby ten festiwal się otwierał właśnie na szerszą publiczność i musimy brać też pod uwagę, że Polonia to nie tylko osoby mówiące po polsku.

Chciałabym się zapytać Anetę o targi książki: czy lista wystawców jest już zamknięta, czy też mogą się jeszcze zgłaszać autorzy i wydawcy, którzy chcieliby wziąć udział w tych targach?

Aneta Kubas: - Nie, lista nie jest jeszcze pełna, mamy już sporo zgłoszeń, ale na szczęście mamy dużo miejsca, więc znajdzie się miejsce dla osób zainteresowanych. Myślę, że można być zaskoczonym tym, ile osób, ilu Polaków i Polek w Irlandii pisze i wydaje. Jest to świetna okazja, żeby zaprezentować swoją twórczość, a dla uczestników, żeby zapoznać się, zobaczyć co tutaj się dzieje w tym naszym światku. Dla Bibliary zawsze celem było promowanie naszych lokalnych twórców.

Nadal przyjmujemy zgłoszenia. Targi odbędą się w niedzielę, 8 czerwca, w Bibliary, od godziny 16. Wystarczy przesłać na email biblary@gmail.com zgłoszenie z opisem swojej osoby i swojego dorobku.

Aneto, w niedzielę 8 czerwca, odbędzie się w Biblary spotkanie z Mariuszem Szczygłem, znanym dziennikarzem i pisarzem. Jak udało się zachęcić do przyjazdu tak wybitnego literata?

Aneta Stępień: - Tak, rzeczywiście Mariusz Szczygieł jest osobą niezwykle zajętą, ma po kilka spotkań autorskich w miesiącu. Ostatnio po ponad dwudziestu latach nieobecności wrócił do telewizji ze swoim programem autorskim "Rozmowy niewygodne", który jest transmitowany w TVP Info. W międzyczasie też prowadzi wykłady ze studentami oraz własne wydawnictwo, "Dowody na istnienie". Dlatego tym bardziej jesteśmy zaszczyceni, że w tym swoim napiętym grafiku znalazł czas, żeby odwiedzić nas w Dublinie.

Myślę, że Mariusza Szczygła, podobnie jak Wiolettę Grzegorzewską, mogła przyciągnąć do naszego festiwalu unikatowość O’Czytanych.

Na sam koniec chciałam Cię jeszcze zapytać, Aneto, o koncert irlandzkich laureatów konkursu The Voice of Polonia i występ specjalnego gościa, saksofonisty Cezariusza Gadziny. Czy możesz powiedzieć coś więcej na temat tego muzycznego finału?

Aneta Kubas: - Jeszcze pozwolę sobie wrócić do wątku zaproszenia Mariusza Szczygła. To trwało trzy lata, pan Mariusz jest bowiem jak wspomniała Aneta, osobą bardzo zajętą i trudno było dopiąć terminy. Tym bardziej jestem szczęśliwa, że w końcu się udało. Nie bez wpływu było na pewno to, jacy goście wcześniej przyjęli zaproszenie na O’Czytanych, a byli to między innymi: Jakub Żulczyk, Wojciech Chmielarz, Ewa Wojdyło i Dorota Masłowska. To pokazuje rangę wydarzenia.

Wracając do twojego pytania, Kasiu, niedziela to jest dzień w Biblary, który rozpocznie się właśnie spotkaniem z Mariuszem Szczygłem. Temu wydarzeniu będzie towarzyszyły wspomniane Polonijne Targi Książki i pokaz tanga, a festial zakończy koncert finałowy.

The Voice of Polonia to konkurs piosenki dla Polonii z całego świata. Odbywa się on od 10 lat, miał 5 swoich dużych finałów, z czego ostatni w Brukseli. W gronie jurorów zasiadały takie osoby jak Marek Piekarczyk, Marysia Sadowska, Janusz Radek, a ostatnio Anna Maria Jopek. W konkursie tym brali udział także przedstawiciele naszej irlandzkiej Polonii. I dlatego właśnie tych twórców będziemy prezentować u nas na festiwalu. Będzie to fantastyczny koncert, na który przyjeżdża gość specjalny właśnie z Brukseli - Cezariusz Gadzina - muzyk, który występował w zespole akompaniującm uczestnikom zmagań.

Myślę, że będzie to naprawdę fantastyczne przeżycie i wydarzenie dla każdego, kto się tam pojawi. Dziękujemy serdecznie naszym gościniom i życzymy Wam udanego festiwalu.

Szczegóły na temat festiwalu można znaleźć w naszym dziale Wydarzenia.