Liczba osób na zasiłkach w UK bije rekordy. Jak zmienił się system pomocy przez 20 ostatnich lat?

Rządowa reorganizacja systemu opieki społecznej może zepchnąć 150 000 osób poniżej granicy ubóstwa - w tym tych, którzy otrzymują universal credit (UC) i personal independence payments (PIP).

Ministra finansów Rachel Reeves wielokrotnie podkreślała potrzebę "zapanowania" nad przepisami dotyczącymi opieki społecznej twierdząc, że ani podatnicy, ani osoby ubiegające się o świadczenia nie odnoszą korzyści z obecnego systemu.

Oczekuje się, że w ciągu najbliższych czterech lat wydatki na świadczenia dla osób chorych i niepełnosprawnych, które obecnie wynoszą 65 miliardów funtów rocznie, wzrosną do 100 miliardów funtów.

Obecna liczba osób pobierających świadczenia

Na podstawie danych rządowych z lutego 2025 r.:

• 24 mln osób pobierało jakąś formę zasiłku w okresie sierpień 2023 – sierpień 2024;
• 13 mln świadczeniobiorców to emeryci;
• 9,9 mln to osoby w wieku produkcyjnym;
• 6,4 mln osób pobierało zasiłek universal credit (UC);
• 3,9 mln otrzymywało zasiłki związane ze zdrowiem lub niepełnosprawnością.

Jak było w 2005 roku?

W 2005 roku:

• 800–900 tys. osób pobierało zasiłek dla bezrobotnych;
• 2,1 mln osób w wieku produkcyjnym pobierało świadczenia z powodu choroby lub niepełnosprawności.

Największy wzrost liczby świadczeniobiorców

• Liczba osób pobierających UC wzrosła z 5,5 mln (2022) do 6,4 mln (2024);
• 3,9 mln osób pobiera obecnie zasiłki zdrowotne (wzrost o 38% od 2019/20);
• Coraz więcej młodszych osób aplikuje o wsparcie, szczególnie w związku z problemami psychicznymi (37% nowych wniosków);
• Liczba nowych świadczeń dla osób poniżej 40. roku życia wzrosła z 4 500 do 11 500 miesięcznie (2019–2024).

Spadki w niektórych świadczeniach (2023–2024):

• Zasiłek z tytułu niezdolności do pracy: –5,7% (1,5 mln osób);
• Zasiłek dochodowy (income support): –71,1% (do 40 tys.);
• Zasiłek mieszkaniowy: –14,8% (do 2 mln).

Dlaczego liczba świadczeniobiorców rośnie?

Istnieje szereg przyczyn, takich jak pandemia, czas oczekiwania w NHS i wprowadzenie UC, które przyczyniły się do wzrostu liczby osób ubiegających się o zasiłki, w szczególności te związane ze zdrowiem. Spowodowało to wzrost liczby wniosków o zasiłki z tytułu niepełnosprawności i niezdolności do pracy.

Znaczące wstrząsy gospodarcze związane z pandemią Covid-19 i jej następstwami spowodowały utratę miejsc pracy i wyższe bezrobocie, co z kolei przyczyniło się do wzrostu liczby wniosków o świadczenia, takie jak UC.

Według organizacji Disability Rights UK, wzrost liczby wniosków o świadczenia z tytułu niepełnosprawności jest uważany za wynik starzenia się populacji UK i pogorszenia się stanu zdrowia osób w wieku produkcyjnym.

Ludzie mogą również ubiegać się o świadczenia z tytułu niezdolności do pracy, ponieważ dłuższy czas oczekiwania na leczenie i operacje w ramach NHS opóźnia ich powrót do zdrowia wystarczającego do podjęcia pracy.

Instytut Studiów Fiskalnych przewiduje, że liczba osób w wieku produkcyjnym ubiegających się o zasiłki związane z utratą zdrowia może wzrosnąć o 30 procent do końca dekady.