20 lat temu IRA oficjalnie ogłosiła zakończenie 35-letniej kampanii zbrojnej

Oświadczenie odczytał Seanna Breathnach, który jako pierwszy od 1972 r. członek IRA zaprezentował organizację ujawniając swoją twarz, gdyż wystąpił bez maski. Po 20 latach wspominał w rozmowie z tygodnikiem "Belfast News" o swoim niepokoju o rodzinę, w tym troje dzieci, jaki niosła ze sobą ta publiczna deklaracja.

"Dla mnie najważniejsze w 2005 roku było stworzenie sytuacji, która miała zagwarantować, że życie, jakie my prowadziliśmy, nigdy nie będzie życiem przyszłych pokoleń i dlatego czułem, że jest to przełomowy moment" – wyznał.

Zapytany o przyszłość, stwierdził, że od takich ludzi jak on zależy, czy młodzi Irlandczycy będą rozumieć okoliczności zawieszenia broni przez IRA. Breathnach podkreślił, że "dziś zmieniła się natura walki".

"Mogę stwierdzić, że Sinn Fein jako partia nigdy nie była tak silna na północy i południu (Irlandii – przyp. red.). Jesteśmy o krok od przeprowadzenia referendum dotyczącego przynależności Irlandii Północnej do Wielkiej Brytanii" – dodał.

W 1969 r. doszło do rozłamu w IRA i podziału na dwie frakcję: "urzędniczą", która perforowała taktykę parlamentarną, i "tymczasową", która uważała przemoc za niezbędną taktykę w walce o niepodległość Irlandii Północnej. Ta druga odpowiedzialna była za przeprowadzenie zamachów bombowych, zabójstw i zasadzek, zarówno na terenie Wielkiej Brytanii, jak i kontynentalnej Europy, w latach 1970 – 1998.

Czas ten nazywany jest okresem "Kłopotów" (ang. The Troubles). Szacuje się, że przez trzy dekady śmierć poniosło w sumie 3,5 tys. osób.

Według książki Eamona Mallie i Patricka Bishopa "Tymczasowa IRA" ("The Provisional IRA"), w ciągu pierwszych 20 lat istnienia organizacji przez jej szeregi przeszło ok. 8 tys. osób. W 2005 r. ówczesny irlandzki minister sprawiedliwości, równości i reformy prawa, Michael McDowell, przyznał, że organizacja ma od 1 000 do 1 500 aktywnych członków.

Pierwszym, znaczącym krokiem do zakończenia konfliktu, było zawarcie porozumienia wielkopiątkowego 10 kwietnia 1998 r. Wśród głównych postanowień wymienia się m.in. pozostanie Irlandii Północnej jako części Wielkiej Brytanii, ale z zapewnieniem, że obywatele będą mogli większością głosów zadecydować o zjednoczeniu wyspy, a także to, że partie polityczne zobowiązały się do pokojowych działań.

W dokumencie zapisano także, że w ciągu dwóch lat grupy paramilitarne złożą broń. Jednak porozumienie wielkopiątkowe nie wyeliminowało przemocy całkowicie, choć skala konfliktu została znacznie ograniczona.

Rok wcześniej, bo 1997, powołano Niezależną Międzynarodową Komisję ds. Likwidacji (IICD), jednak jej aktywność nabrała rozpędu dopiero w 2001 r.

"Likwidacja IRA jest już faktem dokonanym. To może oznaczać koniec używania broni palnej w irlandzkiej polityce" – stwierdził we wrześniu 2005 r. John de Chastelain, emerytowany generał kanadyjski odpowiedzialny za nadzór nad procesem zakończenia kampanii zbrojnej.

Ówczesny brytyjski premier Tony Blair, który z zadowoleniem przyjął likwidację IRA stwierdził: "Zrobiliśmy ważny krok w przejściu od konfliktu do pokoju w Irlandii Północnej".

W ciągu następnej dekady doszło nie tylko do likwidacji oddziałów IRA, ale także innych organizacji paramilitarnych zaangażowanych w irlandzką walkę o wolność. Oficjalny zakres działania IICD wygasł w lutym 2010 r.

4 października 2006 r. Międzynarodowa Komisja Antyterrorystyczna (IMC) w Singapurze orzekła, że IRA nie stanowi już zagrożenia.

Spór o przynależność Irlandii rozpoczął się w 1921 r., kiedy to po dwuletniej wojnie partyzanckiej, Irlandia odłączyła się od Zjednoczonego Królestwa, ale północna część wyspy zdecydowała się w nim pozostać. W społeczeństwie Irlandii Północnej wytworzył się podział na unionistów, głównie protestantów, którzy chcieli dalej być częścią Wielkiej Brytanii, oraz nacjonalistów, głównie katolików, popierających połączenie z Irlandią.