Co działo się na świecie w 2024 roku?

Rok 2024 był wyjątkowy na świecie pod względem wyborów, ponieważ odbyły się one aż w ponad 60 krajach, m.in. w Meksyku, Iranie, Wenezueli, Mongolii, Pakistanie, Bangladeszu, Jordanii, Mozambiku i na Sri Lance.

W jednym z najważniejszych głosowań Demokraci w Stanach Zjednoczonych przegrali wybory prezydenckie, a były republikański prezydent Donald Trump pokonał urzędującą wiceprezydentkę Kamalę Harris. Ten być może największy powrót polityczny w historii USA Trump zawdzięcza lojalności wyborców z bazy republikańskiej, niezadowoleniu społeczeństwa z gospodarki i nielegalnej imigracji oraz niskim ocenom prezydenta Joeego Bidena.

Biden wycofał się z wyścigu wyborczego w lipcu po nieudanej debacie, która potwierdziła wątpliwości wielu osób, że ze względu na wiek nie nadaje się na kolejne cztery lata urzędowania.

Były to trzecie z rzędu wybory prezydenckie w USA, w których przegrał kandydat lub kandydatka z partii urzędującego prezydenta. I była to jedna z wielu znaczących porażek urzędujących polityków na całym świecie w 2024 roku. Zaniepokojeni rosnącymi cenami, podzieleni w kwestiach kulturowych i niezadowoleni z politycznego status quo wyborcy w wielu krajach pokazali rządzącym czerwoną kartkę.

Do najbardziej dramatycznej porażki rządzącego ugrupowania o długoletnim stażu doszło w Botswanie, gdzie Partia Demokratyczna straciła władzę po prawie 60 latach rządów.

Partie opozycyjne przejęły władzę m.in. w Ghanie, Panamie, Portugalii i Urugwaju. W Republice Południowej Afryki Afrykański Kongres Narodowy po raz pierwszy od zakończenia apartheidu w 1994 r. nie zdobył większości w Zgromadzeniu Narodowym i nie był w stanie utworzyć większościowej koalicji. Podobnie japońska Partia Liberalno-Demokratyczna – rządząca krajem przez większość okresu po II wojnie światowej – i jej koalicyjny partner, Komeito, utracili większość w parlamencie.

Na początku czerwca ogłoszono wyniki wyborów parlamentarnych w Indiach, w których głosowały 642 mln osób. Rządząca od 2014 r. Indyjska Partia Ludowa (BJP) premiera Narendry Modiego utrzymała się przy władzy, ale brak większości w parlamencie uzależnił ją od współpracy z koalicjantami.

Ponieważ prezydent Iranu Ebrahim Raisi zginął w maju w wypadku śmigłowca, również i Irańczycy udali się do lokali wyborczych, by wybrać jego następcę. Druga tura doprowadziła do wyboru na nowego prezydenta Masuda Pezeszkiana uważanego za względnego reformatora.

Meksyk wybrał w czerwcu swoją pierwszą prezydentkę, kandydatkę lewicy Claudię Sheinbaum, klimatolożkę i byłą burmistrz miasta Meksyk.

W kwietniu południowokoreańscy wyborcy przyznali opozycyjnej Partii Demokratycznej większość miejsc w Zgromadzeniu Narodowym, co uznano za sprzeciw wobec prezydenta Jun Suk Jeola z konserwatywnej Partii Władzy Ludowej. Na początku grudnia prezydent Jun niespodziewanie ogłosił stan wojenny i oskarżył liderów Partii Demokratycznej o prowadzenie "działalności antypaństwowej".

Po trzech godzinach od odczytania przez prezydenta dekretu deputowani, którzy przedarli się przez wysłane do gmachu parlamentu siły policji i wojska, przyjęli uchwałę wzywającą do zniesienia stanu wojennego. W połowie grudnia Zgromadzenie Narodowe opowiedziało się za impeachmentem szefa państwa.

Pod koniec lipca wybuchły protesty w kilku miastach Wenezueli, gdy Nicolas Maduro został formalnie ogłoszony zwycięzcą wyborów prezydenckich. Siły porządkowe doprowadziły do śmierci co najmniej 28 opozycjonistów, a także uwięziły około 2 tys. przeciwników reżimu Maduro. Uznania wyników wyborów odmówiły m.in. USA, Brazylia, Argentyna i wiele krajów UE.

W październiku w Kazaniu odbył się szczyt grupy BRICS, w którym uczestniczyli nowi członkowie formatu (Egipt, Etiopia, Iran i Zjednoczone Emiraty Arabskie) oraz reprezentanci 25 państw zaprzyjaźnionych, a także sekretarz generalny ONZ Antonio Guterres. Choć podczas szczytu nie zapadły kluczowe decyzje, to uznano go za dyplomatyczny i propagandowy sukces Kremla.

Podczas szczytu nie zapadły żadne konkretne decyzje co do rozwoju alternatywnego systemu płatności w handlu międzynarodowym ze względu na skalę problemów natury technicznej i instytucjonalnej oraz fundamentalne rozbieżności w interesach poszczególnych państw.

W 2024 roku Syria doświadczyła przełomowych zmian, kiedy osłabienie Hamasu i Hezbollahu przez Izrael stworzyło okazję dla wspieranych przez Turcję sił opozycyjnych. Zdominowani przez islamistyczną organizację Hajat Tahrir asz-Szam (HTS) syryjscy rebelianci w ciągu około dziesięciu dni przejęli w grudniu kontrolę nad Damaszkiem, kończąc ponad pięć dekad brutalnych rządów rodziny Asadów.

Reżim Baszara al-Asada przez ostatnie lata utrzymywał się głównie dzięki wsparciu Rosji i Iranu. Wyzwaniem dla nowych władz Syrii będzie ustabilizowanie i zjednoczenie kraju, który jest podzielony na liczne grupy etniczne i religijne. Nowy de facto przywódca Syrii Ahmed al-Szara doszedł na razie do porozumienia z szefami frakcji rebelianckich, na mocy którego organizacje te zostały rozwiązane, a ich bojownicy będą podlegać ministerstwu obrony.

Po zajęciu Damaszku przez rebeliantów armia izraelska zaczęła przeprowadzać ataki na strategiczne cele wojskowe w Syrii i zajęła strefę buforową na Wzgórzach Golan, które odgrywały kluczową rolę w wojnach izraelsko-arabskich. W związku z sytuacją w Syrii, część krajów Unii Europejskiej wstrzymała przyjmowanie wniosków o azyl od obywateli Syrii.

W mijającym roku Izrael kontynuował kontrowersyjną operację w Strefie Gazy. Siedmiu pracowników organizacji pomocowej World Central Kitchen, w tym obywatel polski, zginęło 1 kwietnia w izraelskim ataku wojskowym podczas dostarczania żywności głodującym cywilom w Strefie Gazy. Liczba ofiar śmiertelnych po stronie palestyńskiej przekracza obecnie 45 tys., a ludność na północy Strefy Gazy jest na skraju głodu.

Izrael odniósł pewne zwycięstwa taktyczne, m.in. w lipcu, kontynuując swoją politykę eliminacji kluczowych liderów Hamasu, zabił jego przywódcę Ismaila Hanijego, gdy ten przebywał w Teheranie; w październiku zabił jego następcę Jahję Sinwara, pomysłodawcę ataku z 7 października 2023 roku.

W kwietniu 2024 roku Izrael przeprowadził atak powietrzny na irański konsulat w Damaszku, co wywołało bezprecedensową reakcję ze strony Iranu. W odpowiedzi w maju Iran przeprowadził skoordynowany atak rakietowy i dronowy na terytorium Izraela. Irański atak, choć wymierzony w strategiczne cele wojskowe, nie odniósł sukcesu, a izraelska obrona powietrzna przy pomocy sojuszników z Zachodu skutecznie zneutralizowała większość pocisków.

Kolejną falę eskalacji wywołał atak rakietowy przeprowadzony przez Iran we wrześniu jako odwet za izraelskie operacje. Choć rakiety trafiły w ważne cele, to również zostały w dużej mierze zniszczone przez izraelski system obrony przeciwrakietowej. Mimo to Izrael nie pozostał bierny i pod koniec października przeprowadził serie odwetowych ataków powietrznych na irańskie zakłady produkcji rakiet, które spowodowały poważne straty w irańskim przemyśle obronnym i osłabiły zdolności obrony powietrznej Iranu.

W tym czasie w północnym Izraelu nasiliły się ataki rakietowe przeprowadzane przez Hezbollah, który od początku roku konsekwentnie zwiększał swoją aktywność militarną. Izraelski wywiad we wrześniu przeprowadził tajną operację i doprowadził do skoordynowanej eksplozji pagerów członków Hezbollahu.

W rezultacie zginęły dziesiątki bojowników, a tysiące przypadkowych osób zostały ranne. Dwa tygodnie później w wyniku izraelskiego ataku lotniczego 27 września zginął wieloletni przywódca Hezbollahu, Hasan Nasrallah, co stało się jednym z najbardziej znaczących uderzeń w strukturę dowódczą tej organizacji w ostatnich latach.

W odpowiedzi na wzrost aktywności Hezbollahu izraelskie siły lądowe przeprowadziły inwazję na południowy Liban, mając na celu rozbicie infrastruktury militarnej tej grupy i zniszczenie jej baz. W wyniku działań Izraela życie straciło niemal 3 tysiące Libańczyków.

Międzynarodowy Trybunał Karny (MTK) w Hadze wydał 21 listopada nakazy aresztowania premiera Izraela Benjamina Netanjahu, byłego ministra obrony Joawa Galanta oskarżonych o zbrodnie wojenne oraz zbrodnie przeciwko ludzkości popełniane w czasie wojny w Strefie Gazy oraz dowódcy Hamasu Mohammeda Deifa, jednego z liderów Hamasu, w związku z atakami, które zapoczątkowały trwający konflikt.

Chociaż mało prawdopodobne jest, by izraelscy politycy trafili na ławę oskarżonych, to najbardziej bezpośrednim efektem wydania nakazu aresztowania będzie brak możliwości podróżowania obu polityków do krajów, w których mogą zostać aresztowani.

Osobno Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości (MTS) rozpatruje skargę RPA, która oskarżyła Izrael o ludobójstwo. MTS rozpatruje spory pomiędzy państwami, podczas gdy MTK sądzi osoby.