Skandynawowie - ludzie prawie idealni?

Brytyjski dziennikarz Michael Booth w książce "Skandynawski raj. O ludziach prawie idealnych" pisze: "Norwegowie odkryli ropę, mogli więc - czerpiąc wzór z arabskich szejków czy rosyjskich oligarchów - wykarczować lasy i postawić w ich miejscu strzeliste wieżowce albo wyrzucać miliony na sponsoring imprez sportowych i horrendalne gaże piłkarzy, kiedy w ich własnym otoczeniu pozbawieni podstawowych praw i środków do życia ludzie przędliby cienko".

Norwegowie postanowili jednak zainwestować w samych siebie. Z wszelkich dostępnych danych wynika, że nigdzie ochrona zdrowia, świadczenia socjalne (które w dodatku nie rozleniwiają, bo o aktywności zawodowej na skandynawskim poziomie moglibyśmy pomarzyć) i równość nie mają się tak dobrze, a ludzie nie są tak zadowoleni jak w tym skandynawskim kraju. Inne państwa zamiast pytać: "Czego możemy się od nich nauczyć?" mówią:  "Gdzieś muszą mieć jakieś słabe punkty!".

Ale my skupimy się na ich mocnych stronach...

Niewidzialne bogactwo, czyli zaufanie

Według definicji słownika Merriam Webster, słowo "trust" (pol. zaufanie, kredyt, depozyt, powiernictwo, spółka powiernicza) w języku angielskim oznacza:

• wiarę, zdolność, siłę lub prawdziwość kogoś lub czegoś; oznacza kogoś, w kim pokłada się zaufanie;
• pewność w odniesieniu do przyszłości lub w odniesieniu do czegoś uwarunkowanego; nadzieja: wiara w przyszłą zapłatę za dostarczony towar taki jak: kredyt; meble kupione za powierzony kapitał;
• udziały rzeczowe posiadane przez jedną osobę na rzecz drugiej osoby; połączenie spółek lub korporacji na mocy prawnej umowy, zwłaszcza takie, które zmniejsza konkurencję lub ma w planach jej zmniejszenie.

Innymi słowy - zaufanie można zdefiniować jako poczucie bezpieczeństwa połączone z pewnością, że coś lub ktoś jest uczciwe i godne zaufania.

Mieszkańców Północy zdecydowanie wyróżnia od reszty świata wysoki poziom zaufania społecznego. Obywatele tych państw wierzą, że ich współobywatele - ludzie, których spotykają każdego dnia na ulicy - to osoby z wysokimi wartościami moralnymi i można im zaufać.

Dlatego często nie zabezpieczają swoich rowerów przed kradzieżą, nie zamykają drzwi od domu i mało kto ma zasłony w oknach, które chroniłyby ich przed spojrzeniami ciekawskich gapiów.

Taki stan rzeczy dobrze wpływa na państwo - zaufanie społeczne to mniej formalności i mniej spraw rozwiązywanych na drodze sądowej, a także mniejsze koszty transakcyjne w gospodarce. Ma ono też korzystny wpływ na zaangażowanie polityczne i rozwój demokracji w społeczeństwie, a także na indywidualny poziom szczęścia, współpracę i preferencje dla zachowań altruistycznych.

Przezroczyste drewno i "wstyd przed lataniem"

Włoch by powiedział: "Powiedz mi, co jesz, a powiem ci kim jesteś". Anglik oceni cię po tym, której drużynie kibicujesz, Francuz na podstawie zamówienia w restauracji, a Szwed czy Norweg powie ci kim jesteś, kiedy zobaczy twoje śmieci.

Tak, dbanie o środowisko naturalne to bardzo ważna część życia Skandynawów. Szwedzi szukają sposobu, by zamiast plastiku, który rozkłada się wieki, używać biodegradowalnego drewna. Produkują tak mało śmieci, że muszą je importować. Co więcej, stworzyli bank nasion z całego świata na wypadek ekologicznej katastrofy.

Z kolei wywołany troską o środowisko naturalne ruch "flygskam", czyli wstyd przed lataniem, inspiruje Szwedów do wybierania podróży koleją - nawet za cenę dłuższej podróży i wyższej ceny biletów. Na "flygskam" musiały zareagować linie lotnicze. Skandynawskie linie lotnicze SAS zapowiedziały wymianę samolotów na mniej paliwożerne jednostki i zapowiedziały wykorzystanie w większym stopniu biopaliw niż paliw kopalnych.

W Szwecji nie marnuje się nawet wody, która spływa ze zlewów kuchennych. Jedna z dzielnic w Sztokholmie zasilana jest wyłącznie energią pochodzącą z różnego rodzaju śmieci. Pod warunkiem, że są właściwie segregowane. Aż 80 proc. ciepła z sieci grzewczych w Szwecji pochodzi ze źródeł odnawialnych.

Spytacie może: "Dobrze, ale co z duńskim Lego? To przecież miliony plastikowych klocków, które nie rozłożą się przez setki lat". Otóż firma przestawia się z plastiku na trzcinę cukrową. Na razie z tego surowca wytwarzane są elementy przedstawiające rośliny - krzaki, choinki, liście czy drzewka. Do 2030 Duńczycy chcą przejść na całkowicie ekologiczne materiały i w zabawkach, i w opakowaniach.

W Polsce 90 proc. odpadów trafia na wysypiska, a w Szwecji około 3 proc. Resztę wykorzystuje się jako surowce wtórne albo kompost. Szwedzi dzielą nawet resztki jedzenia: na łatwopalne, które posłużą do wytworzenia energii i te drugie, które zostaną kompostem. Za wyrzucanie śmieci do niewłaściwego pojemnika grożą wysokie grzywny. Ale to nie strach przed karą determinuje ich działania, ale przekonanie o słuszności całego projektu. Segregację odpadów uważają za swój ludzki obowiązek.

Bałagan i brud są "ok"

Zazwyczaj staramy się chronić dzieci przed brudnymi, pełnymi zanieczyszczeń miejscami. Skandynawowie - przeciwnie. Widok skandynawskich dzieci brodzących w błocie to nic nadzwyczajnego.

W krajach tych uważa się, że im częściej dziecko bawi się w takim otoczeniu, tym większa szansa, że w przyszłości będzie zdrowe. Przecież kontakt z bakteriami to pierwszy krok do budowania dziecięcej odporności.

Inaczej do tego tematu podchodzą Polacy, gdzie wciąż panuje zasada "im czyściej, tym lepiej". Pytanie tylko: czy na pewno zdrowo? "Dlatego ja pozwalam na takie zabawy. Zdarza się też, że nie zawsze po spacerze dziewczynki umyją ręce. Nie sieję w takich sytuacjach paniki. I póki co, wychodzi im to na zdrowie" - zdradza Tomek, który od 12 lat mieszka na niewielkiej wyspie w pobliżu norweskiego Bergen.

Polacy na wszelkie sposoby starają się chronić swoje dzieci, dostrzegając niebezpieczeństwa wszędzie poza domem, a czasem i pod własnym dachem. Zagrożeniem są obcy ludzie, zatłoczone ulice, pełna ostrych narzędzi kuchnia.

Skandynawscy rodzice zaś pozwalają dzieciom na samodzielność znacznie wcześniej niż my - już 10-latki same jeżdżą na zajęcia pozalekcyjne, używają ognia i prawdziwych narzędzi. To, co dla nas jest szokujące, uczy jednak dzieci oceniać ryzyko i podejmować odpowiedzialne decyzje.

Mniej imprez, więcej sportu

Nie bez powodu Szwedzi uważani są za najpiękniejszych ludzi na świecie. Nie tylko mieszkańcy Szwecji, ale i Danii czy Norwegii swoim zdrowym, młodym wyglądem wprawiają innych Europejczyków w kompleksy. Zbierane przez ostatnie lata dane wyraźnie wskazują na jedną dziedzinę życia, w której Skandynawowie zdecydowanie przodują - a jest nią sport.

I tak Norwegowie są urodzeni z nartami na nogach. Biegi narciarskie odbywają się w wielu miejscach, a zimą trasy biegowe są wszędzie. Latem też łatwo spotkać zapaleńców trenujących na nartorolkach. Gdy wykonują zamaszyste ruchy kijami,  trudno ich czasem wyminąć na jezdni.

Według Eurostatu, aż 61 proc. mieszkańców Islandii ćwiczy przez więcej niż 2,5 godziny tygodniowo. Islandia zajmuje pod tym względem pierwsze miejsce w Europie, a za nią plasują się Norwegia, Dania, Finlandia i Szwecja. Co więcej, Skandynawowie ćwiczą najczęściej na świeżym powietrzu – w parkach, w lesie, uprawiając sporty wodne. Zamiłowanie Skandynawów do natury i pozostawanie z nią w stałym kontakcie to kluczowe elementy duńskiego hygge czy szwedzkiego lagom.

Skandynawowie świetnie radzą sobie też we wszystkich zestawieniach ukazujących poziom szczęścia i well-beingu. Ponadprzeciętna aktywność fizyczna z całą pewnością ma na to duży wpływ.

Co więcej, w Skandynawii powstała intrygująca odmiana joggingu, która łączy sport z... ekologią. Plogging, bo o tym treningu mowa, najprawdopodobniej został wymyślony w Szwecji. Polega na tym, że podczas biegania zbiera się zalegające odpady. Osoby, które uprawiają plogging, chwalą ten rodzaj biegania ze względu na spalanie dużej liczby kalorii, ale i wzmacnianie mięśni oraz oczyszczanie planety z odpadów i śmieci. 

Nic na pokaz

Wśród Polaków wciąż można spotkać się z postawą "zastaw się, a postaw się”. Skandynawowie kompletnie nie zwracają uwagi na dobra materialne. Pewnie gdybyście spotkali na ulicy skandynawskiego milionera i osobę zarabiającą najniższą krajową, to nie potrafilibyście określić, która z tych osób zarabia więcej.

W Szwecji bogacze mieszkają w 150-metrowych parterówkach (ale na najdroższych działkach nad morzem) i jeżdżą Volvo (ale najbardziej wypasionymi wersjami). To kraj, w którym wychylanie się ponad przeciętność jest odbierane jako kontrowersja. Nawet założyciel IKEA, Ingvar Kamprad, mimo swoich miliardów dolarów w aktywach, znany był ze skromnego stylu życia.

W Polsce często ocenia się ludzi po tym, jak wyglądają. W krajach Skandynawskich nie przykłada się do tego znaczenia. Można to też zaobserwować już na przykładzie dzieci. Polskie dziewczynki często wystrojone są w róże, tiule itp., a np. w Danii ciężko jest kupić takie ubrania.

Dlatego tutaj nikomu nie zaimponujecie markowymi ciuchami, drogą biżuterią, piskiem opon lansiarskiego samochodu. Ważniejsze są przeżycia, podróże czy czas spędzany z bliskimi.

Skandynawia jest doskonałym wzorem nie dlatego, że jest idealna (bo nie jest!), ale uczy nas, że niezależnie od tego, ile mamy środków i czy tryska nam ropa, czy też tylko strumienie świadomości polityków na Twitterze, priorytety zawsze wyznaczamy sobie sami. Duńczycy i Dunki, Szwedzi i Szwedki, Norwegowie i Norweżki uznali, że priorytetem są ludzie.

Źródła: 

• biqdata.pl; "Zielone przykłady ze Skandynawii: przezroczyste drewno i kolej zamiast samolotów" - Katarzyna Korzeniowska, Stanisław Dudzik, Dominik Uhlig;
• wyborcza.pl, "Skandynawia oskarżana jest o niekonsekwencję, polecam ją każdemu" - Adriana Rozwadowska
• rynek-lotniczy.pl, "Szwedzki wstyd przed lataniem napędza renesans podróży koleją" - Tomasz Śniedziewski;
• polskabiega.sport.pl, "Norwegowie rodzą się z nartami na nogach" - Sylwia Śmigiel.