Premier Tony Blair był nakłaniany do opóźnienia przyjmowania obywateli UE do pracy w UK

Dokumenty ujawnione przez Archiwum Narodowe w Kew w zachodnim Londynie,pokazują, że Prescott i Straw ostrzegali przed gwałtownym wzrostem imigracji, jeśli nie zostaną wprowadzone mechanizmy kontrolne.

Inni politycy - w tym ówczesny minister spraw wewnętrznych David Blunkett - argumentowali jednak, że gospodarka potrzebuje "elastyczności i produktywności migrującej siły roboczej", jeśli ma kontynuować swój wzrost.

Z dniem 1 maja 2004 r. 10 krajów - w tym Polska - oficjalnie stało się członkami UE. Większość z nich to kraje byłego bloku wschodniego, które w tamtym czasie miały niższy poziom dochodów w porównaniu z resztą Europy.

Obywatele tych krajów mogli pracować i mieszkać w Wielkiej Brytanii dzięki swobodzie przemieszczania się, kiedy tylko stali się obywatelami UE.

W miarę przybliżania się daty 1 maja, gabinet Blaira publicznie wyrażał swoje polityczne poparcie, ale dokumenty sugerują, że za kulisami toczyły się burzliwe debaty.

Prescott (ówczesny wicepremier) i Straw (był ministrem spraw zagranicznych) skierowali do Blaira pismo w lutym 2004 roku. Obaj wezwali go do rozważenia przesunięcia terminu 1 maja. 15 pierwotnych państw członkowskich UE mogło bowiem nakładać ograniczenia, w tym roczne limity i wydawanie pozwoleń na pracę, przez okres do siedmiu lat po przystąpieniu do bloku 10 nowych państw.

W liście datowanym na 10 lutego 2004 r. Straw wezwał Blaira do zorganizowania spotkania z nim samym, Davidem Blunkettem i Andrew Smithem, który pełnił wówczas funkcję ministra pracy i emerytur, aby rozważyć opóźnienie do "raczej mniej gorączkowego czasu (miejmy nadzieję), na przykład w listopadzie (2004 r.)".

UK, Irlandia i Szwecja były jedynymi państwami członkowskimi UE sprzed 2004 roku, które od razu w pełni otworzyły swoje rynki pracy. Straw stwierdził, że inne państwa członkowskie UE, co do których zakładano, że przyjmą podobne rozwiązania jak UK, "zaczęły się wycofywać", w tym Niemcy i Francja, które ostatecznie nałożyły ograniczenia.

Ostatecznie spotkanie zostało zaplanowane na 17 lutego 2004 roku. Dzień przed szczytem Prescott napisał do Blaira, że popiera stanowisko Strawa. Nalegał, by premier nie wprowadzał wspomnianych środków 1 maja - zamiast tego sugerując, że mogłyby one zostać wprowadzone w życie w "niedalekiej przyszłości".

Dodał, że "bardzo ważne jest, abyśmy zrobili to dobrze i nie przyjmowali stanowiska, które być może będziemy musieli ponownie zweryfikować w krótkim czasie".

Wyraził również obawy dotyczące wpływu imigrantów z UE na funkcjonowanie usług publicznych, zaznaczając, że jest "bardzo zaniepokojony dodatkową presją, jaką mogą oni wywierać na mieszkalnictwo socjalne".

Blunkett, który publicznie przychylnie odnosił się do nowych obywateli UE, również napisał do Blaira, wyrażając swój sprzeciw wobec nakładania ograniczeń na prawa tych osób do pracy w UK, stwierdzając, że taki program byłby "nie tylko kosztowny i biurokratyczny, ale i nieskuteczny".

Stwierdził, że restrykcyjny program mógłby zapewnić rządowi krótkoterminową osłonę polityczną, ale tylko "gromadziłby głębsze trudności polityczne w bardzo bliskiej przyszłości i bliżej wyborów powszechnych".

Wkrótce po spotkaniu rząd potwierdził, że pozostanie przy dacie 1 maja. Po tym terminie obywatele UE mogli przybywać do UK bez większych ograniczeń, jednak ubiegać się o zasiłki uprawnieni byli tylko wtedy, kiedy podjęli pracę.

W tym czasie urzędnicy Home Office przewidywali wzrost zatrudnienia netto o nie więcej niż 13 000 osób rocznie po 1 maja 2004 roku. W kolejnych tygodniach okazało się jednak, że liczba przybywających pracowników znacznie przekroczyła te szacunki.

Jeden z urzędników stwierdził, że znaleźli się w "potrzasku" i doradzał ministrom, aby "starali się publikować mniej, niż więcej", jeśli chodzi o oficjalne dane.

W kolejnych latach migracja netto do UK wzrosła do ponad 200 000 rocznie. Straw przyznał później, że brak wprowadzenia jakichkolwiek przejściowych mechanizmów kontrolnych był "spektakularnym błędem", który miał daleko idące konsekwencje.

Kwestia swobody przemieszczania się wywarła silny wpływ na brytyjską politykę w 2010 roku. Ugrupowanie Ukip, które prowadziło kampanię antyimigracyjną pod wodzą Nigela Farage'a, zdobyło ponad 3 mln głosów w wyborach parlamentarnych w 2015 roku.

Rok później Zjednoczone Królestwo zagłosowało za opuszczeniem Unii Europejskiej, co okazało się wstrząsającym momentem politycznym dla całego kraju.