Nakaz redukcji "wiecznych chemikaliów" w źródłach wody pitnej dla milionów mieszkańców UK

"Wieczne chemikalia", czyli PFAS, to grupa tysięcy substancji stosowanych w produktach codziennego użytku. Są to trwałe zanieczyszczenia, które kumulują się w środowisku, a niewielka ich część została powiązana ze zwiększonym ryzykiem wystąpienia poważnych chorób.

BBC przeanalizowało 23 nakazy egzekucyjne wydane przez Inspektorat Wody Pitnej (Drinking Water Inspectorate - DWI) w związku z podwyższonymi poziomami PFAS, które mogą "stanowić potencjalne zagrożenie dla zdrowia ludzkiego", aby ustalić, ilu ludzi dotyczy problem.

W związku z rosnącymi obawami dotyczącymi PFAS, od 2021 roku firmy wodociągowe muszą badać wodę przeznaczoną do spożycia oraz jej źródła – takie jak zbiorniki i warstwy wodonośne – pod kątem 47 najbardziej niepokojących związków z tej grupy.

W ciągu ostatnich czterech lat przeprowadzono 1,7 miliona testów na obecność poszczególnych rodzajów PFAS w sieci wodociągowej. Co najmniej 9 432 z nich wykazały poziomy przekraczające próg ustalony przez DWI jako potencjalnie niebezpieczny dla zdrowia człowieka.

Gdy wynik testu przekracza lub może przekroczyć poziom 0,01 µg/L (mikrograma na litr), Inspektorat Wody Pitnej wydaje nakaz egzekucyjny, zobowiązujący firmę wodociągową do podjęcia działań zapewniających bezpieczeństwo wody.

BBC przeanalizowało te dokumenty – wskazane przez grupę dziennikarską Watershed Investigations – aby zidentyfikować wszystkie obszary zaopatrzenia w wodę, w których obowiązują sankcje. Na podstawie ogólnodostępnych danych ustalono, że dotyczą one co najmniej sześciu milionów osób.

'PFAS są używane w produkcji na szeroką skalę od lat 40. XX wieku – od patelni i sprzętu medycznego po mundurki szkolne. Z czasem przedostają się do środowiska – a także do wody pitnej – m.in. w wyniku prania produktów zawierających PFAS, spływu wód opadowych i wycieków z zakładów przemysłowych' – wyjaśnia dr William Hartz, chemik środowiskowy z norweskiego instytutu badawczego NILU.

Jak dodaje, może to obejmować np. wypłukiwanie PFAS z wysypisk lub terenów ćwiczeń strażackich, gdzie stosowanie pian gaśniczych bezpośrednio wprowadza te chemikalia do środowiska.

Badania PFAS to stosunkowo nowa dziedzina, jednak niewielka liczba tych związków została już uznana za szczególnie niebezpieczne dla zdrowia.

Na początku tego roku Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) wyraziła poważne obawy dotyczące dwóch konkretnych związków: sklasyfikowała PFOA jako rakotwórczy, a PFOS jako prawdopodobnie rakotwórczy – wiążąc je ze zwiększonym ryzykiem nowotworów tarczycy, jąder i nerek. Oba związki są obecnie zakazane.

BBC przeanalizowało ponad 2 000 indywidualnych wyników testów z 2024 roku, aby ustalić, które konkretne związki PFAS przekraczały dopuszczalne poziomy. Okazało się, że zarówno PFOS, jak i PFOA wykryto w ponad 350 próbkach wody pitnej.

Inspektorat Wody Pitnej zapewnia, że jakość wody pozostaje bezpieczna, ponieważ po wydaniu sankcji firmy wodociągowe muszą zwiększyć liczbę testów, zmienić lub wzmocnić proces uzdatniania wody, albo całkowicie wyłączyć dane źródło wody pitnej. Proces ten może trwać kilka lat i wymaga miesięcy monitoringu, zanim sankcje zostaną zniesione.

Inspektorat poinformował BBC, że 'prowadzi jeden z najbardziej kompleksowych na świecie programów monitorowania PFAS', zapewniając, że społeczeństwo może mieć 'pełne zaufanie do bezpieczeństwa swojej wody pitnej'.

Jednak organizacje ekologiczne i Royal Society of Chemistry wyraziły obawy, że brytyjskie wytyczne nie są prawnie wiążące, a dopuszczalne limity – 2,5 razy wyższe niż w USA – powinny zostać obniżone.

BBC ustaliło, że rząd przygotowuje obecnie tzw. białą księgę w odpowiedzi na ten raport, który ma zawierać zmiany dotyczące Inspektoratu Wody Pitnej. Jednak – jak zauważa Agencja Ochrony Środowiska – usuwanie PFAS jest wyjątkowo trudne przy wykorzystaniu tradycyjnych technologii uzdatniania wody.