NASA finalizuje plany misji do wykonywania map całego nieba

Projekt o nazwie Spectro-Photometer for the History of the Universe, Epoch of Reionization, and Ices Explorer, w skrócie SPHEREx to misja, której celem będą obserwacje całego nieba w zakresie optycznym i bliskiej podczerwieni. Obserwatorium ma działać przez dwa lata i wykonywać mapę całego nieba w ciągu sześciu miesięcy.

Pierwsze plany misji zostały zgłoszone do NASA w 2014 roku. Projekt został wybrany do realizacji w lutym 2019 roku, pokonując dwie inne propozycje (obserwatorium rentgenowskie Arcus oraz obserwatorium podczerwone FINESSE). Ale droga od pierwszych projektów, do zbudowania i wystrzelenia kosmicznego obserwatorium nie jest krótka. Najnowsze informacje z NASA wskazują, że start nastąpi do kwietnia 2025 roku.

SPHEREx będzie zupełnie innym obserwatorium niż Kosmiczny Teleskop Jamesa Webba (JWST), pomimo iż oba teleskopy mogą obserwować w podczerwieni. JWST ze swoim 6,5-metrowym zwierciadłem jest największy spośród teleskopów kosmicznych. SPHEREx będzie mieć teleskop o średnicy zaledwie 20 cm, chroniony osłoną przeciwsłoneczną o rozmiarach 3,2 metra. Przeznaczeniem JWST są przede wszystkim dokładne obserwacje poszczególnych obiektów i niewielkich obszarów nieba, z kolei SPHEREx ma w pierwszej kolejności robić mapy dużych obszarów nieba.

Dla porównania, Kosmiczny Teleskop Hubble’a w ciągu 30 lat działania zaobserwował zaledwie około 0,1 proc. nieba. Tempo, w jakim SPHEREx będzie skanować niebo jest więc w tym porównaniu ekspresowe – pół roku na przeskanowanie całego nieba.

Mapa całego nieba uzyskana przez SPHEREx będzie utworzona w 96 różnych pasmach (kolorach), co jest znacznym ulepszeniem w stosunku do dotychczasowych map nieba. Obiekty zidentyfikowane przez ten teleskop mogą być potem badane dokładniej innymi instrumentami, m.in. właśnie Kosmicznym Teleskopem Jamesa Webba.

Obserwacje prowadzone przy pomocy SPHEREx pozwolą na zbadanie 300 milionów bliskich i dalekich galaktyk oraz 100 milionów gwiazd w Drodze Mlecznej.

SPHEREx to projekt realizowany przez NASA we współpracy z Koreą Południową. Obserwatorium ma zostać wyniesione przez rakietę Falcon 9 firmy SpaceX. Będzie krążyć na niskiej orbicie okołoziemskiej na wysokości 700 km.