Obraz Jana Matejki trafi do londyńskiej National Gallery
Imponujących rozmiarów obraz, który rzadko opuszcza swój dom w Collegium Novum Uniwersytetu Jagiellońskiego, będzie stanowił część nowej wystawy przybliżającej zwiedzającym twórczość Jana Matejki (1838-1893).
Matejko to niezwykle wyrazisty artysta - powszechnie w Polsce od dawna uważany jest za malarza narodowego, ale poza granicami kraju pozostał w dużej mierze nieznany. Prezentowane dzieło upamiętnia osiągnięcia polskiego astronoma Kopernika (1473-1543), pierwszego człowieka od czasów starożytnych Greków, który odkrył, że Słońce, a nie Ziemia, znajduje się w centrum układu planetarnego i że to wokół niego krąży Ziemia.
Monumentalne płótno zostało namalowane w 1873 r. z okazji 400-lecia urodzin astronoma. Matejko zdecydował się uwiecznić wyobrażenie Kopernika w chwili odkrycia, gdy w swym rodzinnym Fromborku z mapą układu słonecznego u boku omawia swe odkrycie z Bogiem. W przeciwieństwie do Galileusza, który około 73 lata później doszedł do podobnych wniosków, ale zraził do siebie Kościół katolicki, Kopernik nigdy nie został ekskomunikowany za podważanie tradycyjnych poglądów; w istocie ówcześni, oświeceni duchowni świętowali jego przełom.
Obraz przedstawiający polskiego odkrywcę zyskał niemal natychmiastową sławę, gdy został po raz pierwszy wystawiony w Krakowie. Rozpowszechniano go w tysiącach reprodukcji, a następnie zakupiono w 1873 roku ze składek publicznych dla Uniwersytetu Jagiellońskiego. W tym czasie Polska znajdowała się pod zaborami, a dyskusję o narodowości Kopernika toczyli zarówno Niemcy, jak i Polacy, uważając astronoma za swojego rodaka.
Obraz ukazuje klęczącego i oniemiałego astronoma na tle rozgwieżdżonego nieba na dachu wieży we Fromborku w pobliżu katedry, gdzie pełnił funkcję kanonika. Ta aranżacja przedstawia Kopernika jako Polaka, w zgodzie z ówczesnymi tendencjami w Polsce, gdzie podkreślano znaczenie postaci narodowych, których dzieła stanowiły zarówno symbol polskiej tożsamości kulturowej, jak i były nośnikiem polskiej narodowej dumy.
Częścią wystawy będzie także replika dzieła De revolutionibus orbium coelestium Kopernika (O obrotach sfer niebieskich), wydana w 1543 roku (National Maritime Museum, Greenwich, Londyn), która stanowiła punkt zwrotny w zrozumieniu miejsca człowieka we wszechświecie, wraz z instrumentami astronomicznymi (Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków), a także autoportret Matejki i studium Kopernik, Rozmowy z Bogiem (Muzeum Narodowe w Krakowie).
"Matejko widział swoją rolę nie tylko w uwiecznianiu wielkich wydarzeń z historii Polski, ale również w wyrażaniu ich głębokiego wewnętrznego znaczenia dla Polaków. Wieńczy on długą tradycję malarstwa historycznego i w ramach odkrywania szerszego świata sztuki, był jednym z najbardziej pomysłowych i prowokujących wyrazicieli tego typu malarstwa" - ocenia Christopher Riopelle, kurator wystaw malarstwa po 1800 r. w National Gallery w Londynie.
Tę szczególną wystawę zaplanowano na termin od 25 marca do 27 czerwca 2021 na sali nr 1. Wstęp będzie darmowy.
