Najbogatszy człowiek w historii

Mansa w nigro-kongijskiej rodzinie języków mende oznacza króla królów. Taki też przydomek przyjął Sundiata Keïta, założyciel i pierwszy władca Imperium Mali w Zachodniej Afryce. Umiejętnie wykorzystywał wierzenia miejscowych plemion dla umocnienia swej pozycji, choć sam był muzułmaninem. Ponoć zdarzało mu się nawet odwoływać do magicznych sztuczek szamanów w celu osiągnięcia swego celu.

W 1235 r. Sundiata w bitwie Kuolikoro zwyciężył wojska państwa Soso, co pozwoliło kontrolować transsaharyjskie szlaki handlowe. Te ryzykowne wyprawy karawan liczących dziesiątki, a nawet setki wielbłądów transportowały przez największą pustynię świata sól, ceramikę, szklane korale, naczynia mosiężne i tkaniny, które kupcy sprzedawali na południu w zamian za skóry, kość słoniową, niewolników i złoto. Handel tym ostatnim kruszcem stał się źródłem bogactwa Imperium Mali. 

Niezwykle ciekawa była forma sprawowania władzy w Imperium. Było ono bowiem federacją państw, w której każde z nich miało swojego przedstawiciela w radzie mającej wpływ na decyzje władcy, mogąc je zmieniać oraz wybierać następcę (najczęściej syna lub brata). 

Szczytowy okres świetności państwa przypada jednak na czasy rządów Mansa Musy - 14. króla, który rządził Mali od 1312 do 1337 roku. Tak jak jego poprzednicy był muzułmaninem, ale prawdopodobnie pierwszym, który wypełnił obowiązek pielgrzymki do Mekki. Zrobił to w iście imperialnym stylu. Bogactwo jego orszaku było tak duże, że złoto, którym opłacano trudy podróży, doprowadziło na terenach przejścia pielgrzymki do dwudziestoletniej hiperinflacji!
To właśnie Mansa Musa nazywany bywa najbogatszym człowiekiem w historii świata. Jego majątek szacowany przez współczesnych historyków gospodarki określany jest na 400 miliardów współczesnych dolarów. 

Władca potrafił korzystać ze swego bogactwa dla dobra obywateli. Założył istniejący do dziś Uniwersytet w Timbuktu. Składającą się z trzech medres zlokalizowanych przy meczetach uczelnię ukończyło wielu znakomitych naukowców świata muzułmańskiego. Ufundował także stypendia dla studentów chcących kształcić się na jego uczelni. W czasie jego panowania uczyło się tam jednocześnie 25 tysięcy studentów. 

Legendarne bogactwa Imperium Mali ściągały w jego stronę Europejczyków. Choć pierwszy udokumentowany kontakt miał miejsce dopiero w XIX wieku, to już w XV stuleciu żeglarze penetrowali wybrzeża i delty rzek Zachodniej Afryki, aby nawiązać kontakty z istniejącymi ośrodkami handlowymi.

Rozwój szlaków morskich i ich walory (m.in. szybszy i bardziej komfortowy transport towarów w porównaniu do podróży przez Saharę) doprowadziły do stopniowej degradacji potęgi Imperium Mali. Upadek pogłębił jeszcze najazd w 1591 Morysków, najemników na usługach sułtana Maroka. 

Przybyli do dawnej stolicy - Timbuktu - pod koniec XIX wieku Europejczycy zobaczyli tylko cień dawnej świetności. Jednak w istniejących wciąż glinianych domach przechowywano zbiory liczące ponad 150 tys. manuskryptów. Obecnie, wobec trwającego konfliktu w Mali i niszczenia kolejnych bezcennych zabytków, społeczność międzynarodowa pod przewodnictwem RPA rozpoczęła akcję ich ratowania i transportu do nowo budowanej biblioteki w bezpiecznym, niejawnym miejscu.