Spiker Izby Gmin: Od posłańca do dyktatora

Spiker - ryzykowne zajęcie

Powstanie urzędu spikera w Anglii datowane jest na rok 1376 lub 1377 i wiąże się z uformowaniem w XIV wieku parlamentu jako ciała dwuizbowego – Izby Wyższej czyli Izby Lordów i Izby Niższej, czyli Izby Gmin.

Początkowo spiker Izby Gmin nie tylko przewodniczył obradom izby, ale też pośredniczył w kontaktach parlamentu i monarchy. Komunikowanie królowi decyzji parlamentu bywało niekiedy zajęciem bardzo niebezpiecznym.

Znane są w historii przypadki spikerów, którzy z woli króla niezadowolonego z przekazywanych informacji trafiali do więzienia, a nawet tracili życie. W latach 1394–1535 życie straciło 7 spikerów.

Ktoś wyjątkowy

Dziś spiker Izby Gmin zajmuje pierwsze miejsce wśród świeckich dostojników państwowych spoza rodziny królewskiej. Oprócz normalnego uposażenia parlamentarnego, przysługuje mu pensja równa członkowi gabinetu (pensja najsłynniejszego spikera Izby Gmin, Johna Bercowa, wynosiła 140 tys. funtów rocznie). 

Spiker posiada także służbowy apartament w Pałacu Westminsterskim. Tradycyjnie po odejściu ze stanowiska nie staje się ponownie zwykłym deputowanym, lecz otrzymuje tytuł szlachecki i dożywotnie miejsce w Izbie Lordów.

Strój

Przez setki lat, prowadząc obrady, spiker nosił togę z gronostajów i perukę. Kiedy jednak w 1992 po raz pierwszy spikerem została kobieta – Betty Boothroyd– postanowiła zrezygnować z peruki. W 2009 nowy spiker John Bercow uczynił kolejny krok w stronę liberalizacji stroju, prowadząc obrady z rozpiętą togą, jedynie luźno zarzuconą na zwykły garnitur.

Podstawa: bezstronność

Dziś spiker Izby Gmin, po angielsku Speaker of the House of Commons, przewodniczy obradom brytyjskiej Izbie Gmin i posiada bardzo szerokie kompetencje w zakresie sterowania przebiegiem obrad. To on wybiera, które poprawki będą głosowane i kiedy. Poza tym decyduje, kto może zabrać głos podczas obrad.

Spiker zajmuje miejsce na szczycie prostokąta, w kształcie którego jest sala obrad. Posłowie siedzą naprzeciw, jakby dwie drużyny mające wybiec na boisko.

Głosowanie to skomplikowany proces, nie żadne elektroniczne przyciski. Najpierw spiker prowokuje krzyki zwolenników i przeciwników ustawy. Jeśli są podzielone, zarządza głosowanie poprzez przejście do dwóch sal za tronem spikera: sali "Tak" i sali "Nie". Każdy deputowany może jednak wnioskować o głosowanie tajne, zaś spiker winien przychylić się do tego wniosku, o ile nie jest on, jego zdaniem, próbą niepotrzebnego przedłużania obrad.