Mapy Piri Reisa - niezwykły, starożytny GPS

Kim był Piri Reis

Pod tym pseudonimem ukrywał się Hadżi Muhammad. Żył w latach ok. 1465-1554 r.  i był tureckim admirałem i kartografem. Jego życiorys jest dość niezwykły. Swoją karierę zaczynał jako pirat w służbie beja Tubisu. Zrażony jego okrucieństwem, odchodzi na służbę do sułtana osnańskiego.

W 1520 roku, kiedy sułtanem został Sulejman I, Piri Reis był już na tyle znany, że powierzono mu tytuł „komendanta Indyjskiego”, czyli został dowódcą floty Morza Czerwonego. Do 1554 roku cieszył się sławą i względami sułtana, aż do momentu kiedy poniósł klęskę w walce przeciwko flocie portugalskiej na Morzu Czerwonym. Wtedy Piri Reis został skrócony o głowę.

Dzisiaj jest on znany bardziej jako kartograf niż admirał floty tureckiej.

W 1525 roku ukończył dzieło swojego życia – Bahrije, czyli „Księgę Mórz”. To atlas składający się  z 210 map, wraz z opisami. Mapy te zniknęły na cztery wieki i ujrzały ponownie światło dzienne dopiero w XX wieku.

Tajemnicza mapa Piri Reisa

Mapa została okryta właściwie przypadkowo. Odkrywcą był niemiecki uczony Gustaw Deissmann, który katalogował zbiory królewskiego pałacu Topkapi Sarayi. Było to w roku 1929. Uwagę naukowca zwrócił kawałek skóry wyglądający jak mapa. Deissman pokazał swoje znalezisko koledze, orientaliście – Paulowi Kahle. Znany badacz kultury Bliskiego Wschodu po gruntownej analizie oświadczył, że autorem tajemniczej mapy jest admirał i kartograf Wielkiego Imperium Osmańskiego, Piri Reis.

Odkryciu nadano rangę wydarzenia międzynarodowego. Zainteresowały się tym władze USA i zleciły ambasadorowi USA w Turcji dokładne badania znaleziska.

Wiadomo, że tajemnicza mapa została sporządzona na skórze gazeli. Jej wymiary to około 90 na 60 cm. Piri Reis sporządził wiele map, jednak do dzisiejszych czasów przetrwała tylko ta jedna.

Odnaleziony fragment przedstawia zachodnie wybrzeża Europy, północnej Afryki oraz Brazylii.

Zaznaczono na niej także Azory, Wyspy Kanaryjskie i Antillia – mityczna wyspa, której istnienia doszukiwano się od XV wieku.

Mapa przechowywana jest w pałacu Topkapi, jednak zobaczenie jej na żywo graniczy z cudem.

Na czym polega niezwykłość mapy Piri Reisa

Niezwykłość tej mapy polega na tym, że zaznaczono na niej wybrzeża Ameryki Południowej i Karaibów, które były dopiero poznawane przez Europejczyków, a o Falklandach czy Antarktydzie, która rzekomo także jest zaznaczona na mapie, nikt jeszcze nie słyszał. Zwraca uwagę fakt, że mapa ta jest sporządzona z dość dużą dokładnością, zwłaszcza jak na wiedzę i możliwości techniczne XVI-wiecznych kartografów.

Niektórzy są jednak dość mocno sceptyczni. Historyk kartografii Gregory McIntosh uznaje, że: „dane geograficzne zawarte na mapie nie wykraczają poza wiedzę geograficzną ówczesnych Europejczyków, zaś sama mapa została najprawdopodobniej narysowana na podstawie map hiszpańskich i portugalskich”.

Naukowcy twierdzą, że wiedza, która wykorzystał turecki admirał przy tworzeniu mapy mogła pochodzić od Fenicjan i Chińczyków i dlatego była mało popularna i nieznana wśród Europejczyków.

Współcześni wskazują na wiele nieprawidłowości w starożytnej mapy. Oto kilka z nich:

– Linia brzegowa Ameryki Północnej jest w niczym niepodobna do współcześnie znanych wybrzeży USA.

– Na wschodnim Atlantyku skupiska wysp – choć w miarę poprawnie umieszczonych – są przedstawione w błędnej skali.

– Błędnie odwzorowano linię brzegową południowej części Ameryki Południowej.

– Antarktyka (ukazana bez pokrywy lodowej) była swoistym wytworem wyobraźni, porównywalnym do starożytnego terra australis incognita.

– Stosowanie róży wiatrów (zamiast nieznanej wówczas siatki kartograficznej) skutkowało mylną skalą i nieprawidłowym ułożeniem kontynentów względem siebie.

Czy mapy powstały w oparciu o wiedzę Fenicjan i Chińczyków? Istnieje teoria, że Piri Reis odwzorował je na podstawie szkiców samego Krzysztofa Kolumba. Może to taki kartograficzny plagiat?

Jaka jest prawda - nie wiadomo. Może za jakiś czas ta tajemnica się wyjaśni... 

^{Więcej podobnych artykułów można znaleźć na stronie Akademii Ducha.}