New archive reveals how Polish diplomats helped Jews escape Holocaust to Latin America

"Zbiór zdjęć i dokumentów ujawnia prawdziwy zakres polskich wysiłków na rzecz ratowania Żydów z komór gazowych" - pisze gazeta. "Uważa się, że polscy dyplomaci i ich żydowscy partnerzy próbowali uratować nawet 10 tys. Żydów z ponad 15 krajów okupowanej Europy i z powodzeniem uratowali od ostatecznego rozwiązania nawet 3 tys. osób" - dodaje.

"Daily Telegraph" odnotowuje, że na przekazanych zdjęciach znajdują się m.in. Rutka Laskier, 14-letnia autorka pamiętnika z Będzina, nazywana polską Anną Frank, Wolf Begin, ojciec przyszłego premiera Izraela, przyjaciółka Anny Frank, Hannela Goslar, holenderski matematyk Bob Herschberg, oraz przywódcy powstania w getcie warszawskim, m.in. Icchak Cukierman i Cywia Lubetkin.

Archiwum Eissa to jeden z najważniejszych zbiorów archiwaliów dokumentujących działalność Grupy Ładosia. Kierowana przez ówczesnego ambasadora RP w Szwajcarii Aleksandra Ładosia kilkuosobowa polsko-żydowska grupa, prowadziła operację masowej produkcji tysięcy nielegalnych paszportów Paragwaju, Hondurasu, Haiti i Peru.

Archiwum Eissa dokumentuje pracę jednego z członków grupy, lidera ultraortodoksyjnego ugrupowania Agudath Yisrael Chaima Eissa. Dostarczał on dane osobowe, na których podstawie Polacy fałszowali paszporty Paragwaju.

Zmarł nagle w połowie listopada 1943 r. Jego archiwum zostało odkryte na strychu jego domu w Zurychu wiele lat później. Pierwsza część archiwum została przekazana do Muzeum Auschwitz w ubiegłym roku, druga - wczoraj.

24 marca obchodzony jest w Polsce Narodowy Dzień Pamięci Polaków ratujących Żydów pod okupacją niemiecką. Data nawiązuje do dnia, w którym Niemcy w 1944 r. zamordowali w Markowej rodzinę Ulmów: Józefa i Wiktorię oraz ich dzieci, wraz z ukrywającymi się u nich Żydami.