Podsumowanie 2024 r. w Europie: Wzrost wpływów partii antysystemowych, kryzysy polityczne

Początek 2024 roku upłynął pod znakiem masowych protestów rolników w całej Europie. Demonstracje miały miejsce m.in. w Niemczech, we Francji, Włoszech, w Grecji, Czechach i na Węgrzech.

Rolnicy protestowali głównie przeciwko niskim cenom produktów rolnych, Europejskiemu Zielonemu Ładowi, który ich zdaniem stawia zbyt surowe wymagania, oraz taniemu importowi produktów rolniczych spoza Unii Europejskiej.

Według protestujących to niesprawiedliwe, że rolnicy z państw UE muszą spełniać restrykcyjne zasady unijnej polityki rolnej, podczas gdy rolnicy z innych krajów, eksportujący swoje produkty na rynek unijny, nie są zobowiązani do przestrzegania tych samych przepisów.

W 2024 roku Europa zmagała się także z licznymi katastrofami naturalnymi. Wiosną i latem pożary lasów pustoszyły Cypr, Grecję, Portugalię, Albanię oraz Macedonię Północną. Z kolei powodzie, które nawiedziły Austrię, Czechy, Niemcy, Włochy, Słowację, Hiszpanię, Polskę oraz Bośnię i Hercegowinę, zalały całe miasta i wsie, niszcząc domy, infrastrukturę i pozbawiając mieszkańców dostępu do podstawowych usług.

Największe tragedie miały miejsce pod koniec października w Hiszpanii, gdzie gwałtowne powodzie spowodowały śmierć ponad 220 osób, głównie w prowincji Walencja. Dodatkowo zniszczonych zostało około 120 tys. samochodów, a ponad 1,6 tys. domów stało się niezdatnych do zamieszkania.

Rok 2024 był również czasem, w którym w Europie nasiliły się frustracje społeczne. W wielu krajach, po latach niezadowolenia z działalności systemowych partii politycznych, na popularności zyskiwały ugrupowania populistyczne i antysystemowe, często o poglądach antyimigracyjnych.

W niektórych państwach takie partie zmobilizowały wyborców, zyskując na popularności wśród osób sfrustrowanych brakiem odpowiedzi na ich problemy społeczne i gospodarcze.

We Francji partie lewicowe i centrowe zjednoczyły siły, by powstrzymać przez zdobyciem władzy Zjednoczenie Narodowe (RN) Marine Le Pen. Mimo to partia Le Pen znacząco powiększyła liczbę swoich mandatów w Zgromadzeniu Narodowym. W grudniu, dzięki głosowi Nowego Frontu Ludowego (NFP), koalicji partii lewicowych, zakończono rządy konserwatysty Michela Barniera, który pełnił funkcję premiera zaledwie przez trzy miesiące.

W Austrii wrześniowe wybory wygrała skrajnie prawicowa Austriacka Partia Wolności (FPOe), zdobywając 29 proc. głosów, co było najlepszym wynikiem w historii tego ugrupowania. Przewiduje się, że FPOe nie będzie w stanie utworzyć koalicji rządowej, gdyż inne partie obawiają się jej radykalnych poglądów.

W Rumunii podczas wyborów parlamentarnych w grudniu trzy radykalnie prawicowe partie zdobyły ponad 30 proc. mandatów. Ponadto prawicowy kandydat Calin Georgescu zdobył najwięcej głosów w pierwszej turze wyborów prezydenckich, jednak 6 grudnia rumuński Trybunał Konstytucyjny unieważnił wyniki pierwszej tury po ujawnieniu dowodów na ingerencję Rosji w wybory.

W Portugalii, po sukcesie partii Chega w marcowych wyborach, kraj ten dołączył do listy europejskich państw, w których znaczącą rolę odgrywa skrajnie prawicowa partia. Chega zdobyła 50 z 230 miejsc w parlamencie, co stanowi znaczący wzrost w porównaniu do poprzednich lat (12 miejsc w 2022 roku i jedno w 2019 roku).

W Wielkiej Brytanii w wyniku przedterminowych wyborów parlamentarnych przeprowadzonych 4 lipca Partia Konserwatywna po 14 latach rządów przeszła do opozycji, a zwyciężyła Partia Pracy pod przewodnictwem Keira Starmera. Mimo początkowego entuzjazmu w grudniu 70 proc. Brytyjczyków wyrażało niezadowolenie z pracy nowego rządu.

Również w Niemczech doszło do zmian politycznych. Po licznych nieporozumieniach w koalicji rządowej kanclerz Olaf Scholz wyrzucił z rządu ministra finansów Christiana Lindnera. Jego dymisja doprowadziła do wycofania jego Wolnej Partii Demokratycznej (FDP) z koalicji z SPD Scholza, co doprowadziło do powstania rządu mniejszościowego z udziałem Partii Zielonych.

Antyimigrancka Alternatywa dla Niemiec (AfD) została pierwszą skrajnie prawicową partią, która wygrała wybory landowe od czasów II wojny światowej.

Na Słowacji wybory prezydenckie wygrał Peter Pellegrini, bliski sojusznik prorosyjskiego premiera Roberta Ficy.

W 2024 roku doszło też do tragicznego zamachu terrorystycznego w Rosji, gdzie 22 marca w ataku na salę koncertową Crocus City pod Moskwą zginęły co najmniej 144 osoby. Odpowiedzialność za zamach wzięło na siebie działające w Azji Środkowej Państwo Islamskie Prowincji Chorasan.

Czterech obywateli Tadżykistanu zostało oskarżonych o przeprowadzenie ataku, jednego z najbardziej śmiercionośnych w Rosji od czasu oblężenia szkoły w Biesłanie w 2004 roku.

W trzecim roku wojny z Ukrainą Rosja przejęła inicjatywę na froncie i od lipca siły rosyjskie zaczęły wypierać wojska ukraińskie na wschodnich obszarach kraju. Mimo zdobycia niewielkich terenów dzięki swojej brutalnej strategii "maszynki do mięsa" Rosja poniosła znaczące straty, dochodzące do 1 200-1 500 żołnierzy eliminowanych codziennie z walki.

Ogólnie straty rosyjskie mogą przekraczać 115 tys. zabitych i 500 000 rannych. Ukraina, której ludność przed wojną stanowiła około jednej czwartej liczby mieszkańców Rosji, straciła 43 tys. żołnierzy zabitych i 370 tys. rannych.

W sierpniu Kijów podjął próbę ataku przez północną granicę i zdobył terytorium w rosyjskim obwodzie kurskim. Celem tego manewru było zmuszenie Moskwy do wycofania wojsk ze wschodnich rejonów Ukrainy, jednak Rosja nie dała się zaskoczyć. Zamiast tego zabezpieczyła sobie wsparcie w postaci ok. 10 tys. żołnierzy z Korei Północnej, którzy zostali skierowani do walki w obwodzie kurskim.

Chociaż Ukraina kontynuowała walki, ukraińscy dowódcy nadal krytykowali Zachód za zbyt wolne tempo dostarczania zaawansowanej broni. W odpowiedzi na te naciski w listopadzie Waszyngton zmienił swoją politykę, zezwalając Kijowowi na użycie amerykańskich pocisków dalekiego zasięgu przeciwko Rosji.

Nie jest pewne, czy Rosja i Ukraina będą w stanie kontynuować tę wyczerpującą wojnę na wyniszczenie. Rosja ma przewagę liczebną i sprzętową, ale jej gospodarka jest coraz słabsza. Z kolei ukraińska armia zmaga się z niedoborami, a wsparcie ze strony Zachodu może zacząć słabnąć.

W 2024 roku miały również miejsce ważne wydarzenia gospodarcze w UE. W maju weszła w życie umowa handlowa z Nową Zelandią, która otworzyła nowe możliwości dla europejskich firm.

W lipcu zakończono negocjacje nad umową o handlu cyfrowym z Singapurem, pierwszym tego rodzaju porozumieniem w historii UE. Kulminacją roku było podpisanie w grudniu kontrowersyjnej umowy z krajami Mercosur: Argentyną, Brazylią, Paragwajem i Urugwajem.

Umowa ta zniosła lub obniżyła cła na 90 proc. towarów eksportowanych między UE a tymi państwami, tworząc największe porozumienie handlowe w historii UE pod względem liczby ludności objętej umową.