Stonehenge may lose its status as a UNESCO World Heritage Site

Po latach sporów i protestów ze strony archeologów i grup zajmujących się ochroną historycznego dziedzictwa, władze Wielkiej Brytanii zatwierdziły plan budowy podziemnej autostrady w pobliżu Stonehenge. Koszt projektu szacowany jest na 1,7 miliarda funtów, a prace przygotowawcze mają ruszyć już w przyszłym roku.

Jak podaje serwis Artnet, dopuszczony do realizacji projekt zmiany przebiegu drogi A303 zakłada poprowadzenie jej tuż obok prehistorycznego monumentu. W jego bezpośrednim sąsiedztwie, aby ruch pojazdów nie był zbyt uciążliwy, droga ma przebiegać w dwujezdniowym tunelu. Stara trasa zostanie przekształcona w ogólnodostępny chodnik i ścieżkę rowerową.

Przeciwko temu rozwiązaniu występowało wiele organizacji, w tym instytucji publicznych. Rządowy Inspektorat Planowania stwierdził, że budowa tunelu może spowodować nieodwracalną szkodę. Stanowczo zareagowało też UNESCO.

Agencja ONZ jest zdania, że planowany obecnie projekt krótszego i tańszego tunelu grozi zniszczeniem lub przemieszczeniem niektórych elementów archeologicznych wokół Stonehenge, a zakłócenie krajobrazu może niekorzystnie wpłynąć na integralność tego wyjątkowego miejsca. Dlatego zagroziła, że jeśli projekt zostanie zrealizowany, Stonehenge zostanie skreślone z listy Miejsc Światowego Dziedzictwa i trafi na listę Zagrożonych Miejsc Światowego Dziedzictwa.

Jako rozwiązanie alternatywne UNESCO zaleciło albo wydłużenie tunelu, aby nowy odcinek drogi w mniejszym stopniu ingerował w krajobraz - albo takie przebudowanie A303, by szerszym łukiem omijała Stonehenge.

"Występujące w granicach obiektu osobliwości wspólnie stanowią o Wyjątkowej Uniwersalnej Wartości Stonehenge i Avebury" – czytamy w komunikacie w tej sprawie na stronie internetowej UNESCO. Terminem "Wyjątkowa Uniwersalna Wartość" organizacja określa obiekty o szczególnym kulturowym lub przyrodniczym znaczeniu dla ludzkości.

W oświadczeniu podkreślono, że objęte ochroną obiekty są rozległe - mają około 25 kilometrów kwadratowych - aby ukazać związek pomiędzy monumentami a otaczającym je krajobrazem.

Szanse na to, że sekretarz ds. transportu zmieni zdanie pod wpływem opinii UNESCO, są niewielkie. Mark Harper już w uzasadnieniu do swojej decyzji stwierdził, że wziął pod uwagę obawy przeciwników tej inwestycji, ale doszedł do wniosku, że: "szkoda, jaką tunel wyrządza relacjom przestrzennym, widokowym i krajobrazowym jest mniej niż znacząca i należy ją rozważać w odniesieniu do korzyści publicznych".

Nie wszystkie organizacje zajmujące się ochroną Stonehenge są przeciwne projektowi tunelu. Rządowe plany popierają m.in. Historic England, National Trust i English Heritage.

Ta ostatnia napisała w oświadczeniu: "Dziesiątki tysięcy pojazdów przejeżdżają codziennie autostradą A303 obok Stonehenge. Natężony ruch i dobiegający z drogi ciągły hałas zakłócają możliwość obcowania z zabytkiem, a istniejąca droga odcina go od znacznej części otaczającego go starożytnego krajobrazu".

Projekt tunelu po raz pierwszy został zatwierdzony w listopadzie 2020 roku przez byłego sekretarza ds. transportu Granta Shappsa, ale rok później został odrzucony przez Sąd Najwyższy.

Plan sytuacyjny jest dostępny na stronie CPRE.