Liz Truss takes over as Prime Minister - and a long list of pressing issues

Ceny energii i koszty życia

Problemem najpilniejszym w ocenie Brytyjczyków są rosnące koszty życia, będące efektem najwyższej od 40 lat inflacji. W lipcu wynosiła 10,1 proc., ale jej szczyt Wielka Brytania ma dopiero przed sobą. Według prognozy Banku Anglii, w czwartym kwartale wyniesie powyżej 13 proc., ale niektórzy analitycy przewidują, że w przyszłym roku dojdzie ona nawet do 18 czy 22 proc. A ponieważ płace rosną znacznie wolniej, realne dochody Brytyjczyków spadają i to w tempie najszybszym co najmniej od lat 70.

Czynnikiem w największym stopniu napędzającym inflację są rosnące ceny energii - w kwietniu wzrosły one o ponad 50 proc., od października zwiększą się o kolejne 80 proc., co oznacza, że pod koniec tego roku będą niemal trzykrotnie wyższe niż w pierwszym kwartale.

Nowa premier poinformowała, że planuje zaciąganie pożyczek, aby ograniczyć dalszy gwałtowny wzrost rachunków za energię dla gospodarstw domowych i firm. Przyjmuje się, że typowy rachunek za energię mógłby zostać ograniczony do około 2 500 funtów, przy czym pełne szczegóły mają zostać przedstawione jutro.

Plany rządu dotyczące dopłat do rachunków zakładają, że odbiorcy nie musieliby spłacać otrzymanych świadczeń. Nie jest jasne, jak długo potrwa rządowe wsparcie, ale oczekuje się, że całkowity rządowy pakiet wsparcia wyniesie około 100 mld funtów.

Wojna na Ukrainie

Przyczynami rosnących na świecie cen energii są wojna na Ukrainie i energetyczne szantaże ze strony Rosji. Rząd Borisa Johnsona mocno zaangażował się w pomoc Ukrainie, a ponieważ Liz Truss była w nim szefową dyplomacji, z dużą dozą prawdopodobieństwa można założyć, że będzie kontynuować tę pomoc, jak również twardą politykę wobec Rosji.

Otwartą kwestią pozostaje jednak to, czy Truss zdoła zawiązać tak dobre relacje osobiste z ukraińskim prezydentem Wołodymyrem Zełenskim jak Johnson, oraz co nowa premier zrobi w sytuacji, gdy recesja faktycznie mocno uderzy w brytyjską gospodarkę.

Nowa premier przeprowadziła wczoraj wieczorem rozmowy telefoniczne z prezydentami Ukrainy Wołodymyrem Zełenskim oraz Stanów Zjednoczonych Joe Bidenem. Podczas tej pierwszej przyjęła zaproszenie do złożenia wizyty w Kijowie. 

Truss i Zełenski omówili działania niezbędne do tego, by odciąć fundusze napędzające machinę wojenną prezydenta Rosji Władimira Putina i potępili używanie przez niego energii jako broni. W rozmowie z Bidenem podkreśliła z kolei konieczność przeciwdziałania zagrożeniom stwarzanym przez autokracje i zapewnienia porażki Putina na Ukrainie. 

Nielegalna imigracja

Nabrzmiewającym problemem jest nielegalna imigracja przez kanał La Manche. W tym roku w ten sposób przedostało się już do Wielkiej Brytanii ok. 28 tys. osób, czyli tyle samo, co w całym 2021 r., który do tej pory był rekordowy.

Konserwatyści od dawna obiecują jej zatrzymanie, ale ani nowa ustawa o granicach, przewidująca kary więzienia zarówno dla przemytników i imigrantów, ani podpisana umowa z Rwandą o deportowaniu tam nielegalnie przekraczających granicę migrantów, nie zmniejszyły napływu.

Zgodnie z tym, na co od dawna wskazywał rząd, przemytem zajmują się wyspecjalizowane gangi - obecnie głównie albańskie i kurdyjskie - a jak wynika ze statystyk, największą grupę imigrantów stanowią obecnie Albańczycy, którzy nie są prześladowani w swoim kraju, lecz są migrantami ekonomicznymi.

Truss w kampanii zapowiadała twardą politykę wobec nielegalnej imigracji i zapewniała, że umowa z Rwandą zostanie implementowana, a z innymi krajami zostaną zawarte podobne porozumienia.

Niepodległość Szkocji

Choć Truss zapowiedziała na jednym ze spotkań z wyborcami, że planuje ignorować szefową szkockiego rządu Nicolę Sturgeon, prawda jest taka, że może to nie wystarczyć.

Szkocki rząd już ogłosił datę nowego referendum - październik przyszłego roku - i stara się przed sądem wykazać, że do jego przeprowadzenia nie jest potrzebna zgoda Londynu.

Protokół północnoirlandzki

Nierozwiązaną sprawą w relacjach z Unią Europejską jest protokół północnoirlandzki, który tworzy faktyczną granicę celną i regulacyjną między Irlandią Północną a resztą Zjednoczonego Królestwa.

Truss, która łączyła stanowisko minister spraw zagranicznych z rolą głównej negocjatorki w rozmowach z UE ws. renegocjacji, kilka razy ostrzegała, że jeśli UE nie pójdzie na ustępstwa, jest gotowa wypowiedzieć protokół. To jednak może skutkować zawieszeniem przez UE całej umowy o handlu i współpracy. 

Sondaże wyborcze

Nowa premier nie musi rozpisywać wcześniejszych wyborów i ma w Izbie Gmin większość, która pozwoli jej rządzić do końca kadencji, czyli do 2024 r. Ale jej celem nie może być tylko dotrwanie do tego czasu, lecz próba odwrócenia niekorzystnych sondaży.

Od grudnia zeszłego roku Partia Konserwatywna przegrywa wszystkie, a obecnie ma do opozycyjnej Partii Pracy stratę ok. 10 punktów proc., co jest pokłosiem chaotycznych rządów Borisa Johnsona, trudnej sytuacji gospodarczej, a także pewnego wypalenia konserwatystów, którzy rządza od ponad 12 lat. 

Covid-19 i zaległości w NHS

Choć pandemia Covid-19 jest obecnie w Wielkiej Brytanii opanowana, nie można wykluczyć, że wraz z nadejściem zimy powróci. A nawet jeśli nie, problemem do rozwiązania pozostają długie kolejki oczekujących na planowe zabiegi i badania - do wydłużenia których Covid również się przyczynił - oraz ogólne niedofinansowanie służby zdrowia.

Rosnąca przestępczość

Konserwatyści, chcąc nadal uchodzić za partię prawa i porządku, muszą zatrzymać wzrost przestępczości, który już następuje i jak ostrzegają eksperci, w związku z kryzysem gospodarczym może eksplodować do niewidzianych od lat rozmiarów.

Tymczasem wiele formacji policyjnych, w szczególności londyńska policja metropolitalna, jest krytykowane za niską wykrywalność przestępstw, niewłaściwe zachowania funkcjonariuszy, a także za przedkładanie kwestii ideologicznych nad walkę z przestępczością.