Irish government launches legal challenge against UK's Northern Ireland Legacy Bill

Ustawa weszła w życie we wrześniu tego roku mimo obiekcji ze strony władz Irlandii oraz wszystkich partii politycznych w Irlandii Północnej. Wprowadza ona przedawnienie dla tych sprawców przestępstw popełnionych z pobudek politycznych, którzy w najlepszej wierze złożą zeznania przed nowo powołaną Niezależną Komisją ds. Pojednania i Odzyskiwania Informacji (ICRIR).

"Decyzja ta została podjęta po wielu przemyśleniach i starannym rozważeniu. Żałuję, że znaleźliśmy się w sytuacji, w której musieliśmy dokonać takiego wyboru" - oświadczył wicepremier Irlandii Micheal Martin.

Podkreślił, że rząd Wielkiej Brytanii "jednostronnie dążył do przyjęcia przepisów" pomimo obaw rządu irlandzkiego i innych, a zastrzeżenia do ustawy zgłosiło wielu międzynarodowych obserwatorów, w tym Komisarz Praw Człowieka Rady Europy i Wysoki Komisarz ONZ ds. Praw Człowieka.

"Co najważniejsze, ustawodawstwu temu sprzeciwiają się mieszkańcy Irlandii Północnej, zwłaszcza ofiary i rodziny, na które ustawa ta będzie miała najbardziej bezpośredni wpływ" - dodał. "W szczególności mamy obawy dotyczące przepisów, które pozwalają na przyznanie immunitetu i które zamykają istniejące drogi do prawdy i sprawiedliwości w sprawach historycznych, w tym śledztw, dochodzeń policyjnych, dochodzeń policyjnego ombudsmana i powództw cywilnych" - wyjaśnił.

Projekt ustawy został złożony w lipcu 2021 roku przez rząd Borisa Johnsona. W pierwotnej wersji amnestią mieli zostać objęci wszyscy sprawcy przestępstw popełnionych w Irlandii Północnej z powodów politycznych przed kończącym konflikt porozumieniem wielkopiątkowym z 1998 roku. Jednak wskutek sprzeciwu, który budził pomysł tak szerokiej amnestii, zostało to zmienione i będą mogli być nią objęci tylko ci, którzy w dobrej wierze złożą zeznania przed ICRIR.

Pomimo to pojawiły się ostrzeżenia, że ustawa może naruszyć EKPC, ponieważ Europejski Trybunał Praw Człowieka uznał wcześniej, że udzielanie amnestii jest niezgodne z obowiązkiem państwa do zapewnienia sposobu na zbadanie nienaturalnych zgonów i zarzutów tortur. Wymóg przestrzegania EKPC jest częścią porozumienia wielkopiątkowego.

Pomysł przedawnienia został źle przyjęty w Irlandii Północnej - opowiedziały się przeciw temu wszystkie tamtejsze partie, choć zasadniczo różnią się one w ocenie samego konfliktu. Natomiast poparli go żołnierze brytyjscy, którzy w przeszłości służyli w Irlandii Północnej oraz ich rodziny, gdyż zamyka to możliwość pociągania żołnierzy do odpowiedzialności za zbrodnie popełnione w trakcie konfliktu.

W czasie trwającego od końca lat 60. XX wieku konfliktu w Irlandii Północnej zginęły 3 532 osoby, z czego nieco ponad połowa to cywile. Prawie dwie trzecie ofiar innych niż cywilne stanowili członkowie brytyjskich sił zbrojnych bądź policji.