"Nuklearna opcja" KE wobec Polski uruchomiona

Procedura kontroli praworządności wobec Polski trwa już ponad rok. Według Komisji, podejmowane działania mają na celu obronę praworządności w Europie. „W wyniku reformy sądownictwa w Polsce sądy zostają podporządkowane kontroli politycznej rządzącej większości. Brak niezależności sądów rodzi poważne wątpliwości, czy prawo UE jest skutecznie stosowane” – oświadczyła Komisja Europejska, która wydała kolejne rekomendacje wobec Polski.

Rząd PiS został wezwany do:
– zmiany ustawy o Sądzie Najwyższym, tak aby nie stosowano obniżonego wieku emerytalnego wobec obecnych sędziów, zniesiono swobodę decyzyjną Prezydenta odnośnie do przedłużania kadencji sędziów Sądu Najwyższego, a także wyeliminowano postępowanie na podstawie skargi nadzwyczajnej, dające możliwość ponownego otwarcia spraw, w których prawomocny wyrok zapadł wiele lat temu;
zmiany ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa, tak aby nie przerywano kadencji sędziów-członków Rady oraz zapewniono, aby nowy system gwarantował wybór sędziów-członków przez przedstawicieli środowiska sędziowskiego;
– zmiany lub wycofania ustawy o ustroju sądów powszechnych, w szczególności wyeliminowania nowych uregulowań dotyczących wieku emerytalnego sędziów, w tym swobody decyzyjnej Ministra Sprawiedliwości do – przedłużania kadencji sędziów oraz wyznaczania i odwoływania prezesów sądów;
– przywrócenia niezależności i legitymacji Trybunału Konstytucyjnego przez zapewnienie, aby Prezes i Wiceprezes byli wybierani zgodnie z prawem oraz aby wyroki Trybunału były publikowane i w całości wykonywane;
– powstrzymania się od działań i oświadczeń publicznych, które podważają legitymację wymiaru sprawiedliwości.

„Komisja postanowiła podjąć kolejny krok w postępowaniu w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego przeciwko Polsce – za naruszenie prawa UE przez przyjęcie ustawy Prawo o ustroju sądów powszechnych – i wnieść sprawę do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej” – poinformowano także w komunikacie KE. Chodzi o ustalenie różnego wieku emerytalnego dla sędziów mężczyzn (65 lat) i kobiet (60 lat). Według Komisji, takie zasady emerytalne naruszają unijne zasady antydyskryminacyjne.

Komisja Europejska zdecydowała się skorzystać z mechanizmu przewidzianego w art. 7 Traktatu o UE, czyli zwrócić się do Rady Unii Europejskiej, czyli przedstawicieli państw członkowskich, o stwierdzenie poważnego ryzyka naruszania wartości UE przez kraj unijny.

Te wartości to „godności osoby ludzkiej, wolność, demokracja, równość, państwo prawne i poszanowanie praw człowieka, w tym praw osób należących do mniejszości. „Wartości te są wspólne Państwom Członkowskim” – zapisano w traktacie.

W chwili gdy sprawa trafi do Rady UE, będzie ona decydować, czy istnieje wyraźne ryzyko poważnego naruszenia wartości UE. Do podjęcia takiej decyzji potrzeba większości czterech piątych, czyli 22 krajów członkowskich. Wcześniej wymagana jest jeszcze zgoda Parlamentu Europejskiego. W procesie tym Rada wysłuchuje państwa członkowskiego; może też skierować do niego zalecenia.

Do tej pory (poza niewiążącymi dyskusjami) państwa członkowskie nie były one zobowiązane do wyraźnego określenia swojego stanowiska wobec przeprowadzanych w Polsce zmian. Uruchomienie artykułu 7 będzie oznaczało, że kraje unijne będą musiały to zrobić.

Aby dany kraj mógł być objęty przewidzianymi w art. 7 sankcjami, w tym zawieszeniem prawa do głosowania na forum UE, zielone światło musi dać jednomyślnie szczyt unijny. Węgry jednak informowały, że nie poprą sankcji wobec Polski. Jeśli jednak Węgrzy nie sprzeciwią się, a tylko wstrzymają od głosu, kiedy rozpatrywana będzie sprawa Polski, to taki głos zostanie uznany za brak sprzeciwu i sankcje zostaną nałożone.