Choroby cywilizacyjne zabijają coraz więcej Polaków

Do najczęściej występujących chorób cywilizacyjnych zaliczają się m.in. schorzenia kardiologiczne, otyłość, nowotwory czy zaburzenia zdrowia psychicznego.

"W latach 70. XX wieku Marc Lalonde, minister zdrowia Kanady opisał koncepcję tzw. pól zdrowotnych, tj. czynników, które mają wpływ na nasze zdrowie. Wynika z niej, że najważniejszym z nich, bo stanowiącym aż 53%, jest nasz styl życia – aktywność fizyczna, używki bądź ich brak, a także zdrowe nawyki związane z dietą, snem, nawadnianiem organizmu. Kolejne 21% to kwestie środowiskowe i przede wszystkim czyste powietrze, zaś 10% organizacja systemu ochrony zdrowia, czyli jego struktura, dostępność do świadczeń oraz jakość" – oznajmiła Małgorzata Bogusz, prezes Instytutu Rozwoju Spraw Społecznych oraz członek Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego.

Unia Europejska nie pozostaje obojętna na choroby stylu życia. Europejski Plan Walki z Rakiem ma na celu podnoszenie świadomości na temat kluczowych czynników ryzyka, między innymi nowotworów spowodowanych paleniem tytoniu, spożywaniem alkoholu, otyłością, narażeniem na zanieczyszczenia, substancje rakotwórcze i promieniowanie.

Szczególnie że w przedmiotowym dokumencie Parlament Europejski wyraził "silne przekonanie, że kompleksowe działania profilaktyczne przeciwko nowotworom uzupełnione środkami wspierającymi eliminację lub ograniczanie szkód związanych z modyfikowalnymi czynnikami ryzyka należy prowadzić w ramach wszystkich europejskich strategii politycznych i programów finansowania".

Obecnie Polska wdraża niektóre elementy tego planu, czego przykładem jest również wprowadzenie od 1 czerwca 2023 r. przez Ministerstwo Zdrowia bezpłatnych szczepień przeciwko HPV dla dwóch roczników nastolatków.

Należy kompleksowo patrzeć na doświadczenia innych krajów, biorąc pod uwagę specyfikę pod kątem przyzwyczajeń danego społeczeństwa. "W Polsce posiadamy bardzo niską oczekiwaną długość życia. Czynniki ryzyka chorób cywilizacyjnych rosną, mamy problemy z otyłością oraz zachwiała się tendencja spadkowa w nikotynizmie" – zaznaczył prof. Bolesław Samoliński, kierownik Zakładu Profilaktyki Zagrożeń Środowiskowych, Alergologii i Immunologii na Warszawskim Uniwersytecie Medycznym.

Zmiana sposobu funkcjonowania, czyli przestawienie się na prozdrowotny tryb życia, to jedno z najpilniejszych zadań, które powinno stanowić priorytet dla wszystkich środowisk, m.in. lekarzy, polityków oraz edukatorów.

Prof. Andrzej Fal, prezes Polskiego Towarzystwa Zdrowia Publicznego, uporządkował zagadnienia związane z różnymi etapami zapobiegania chorobom cywilizacyjnym. Pierwotna profilaktyka to edukacja szkolna, która promuje działania prozdrowotne.

Kolejny etap działań profilaktycznych to zachowania prozdrowotne, które skierowane są do osób uzależnionych. Trzeciorzędowa profilaktyka to rehabilitacja, w tym redukcja szkód (harm reduction), celowana do pacjentów uzależnionych, którzy z różnych przyczyn nie są w stanie zaprzestać złych nawyków.

Jak wskazano podczas konferencji, nowoczesne podejście w walce z chorobami cywilizacyjnymi zastosowali Szwedzi. Szwecja, która wprowadziła swoje rozwiązania kilkanaście lat temu ma już wymierne skutki - najniższy w Europie odsetek osób palących papierosy. Została uznana przez WHO za kraj wolny od dymu papierosowego, gdyż pali tam zaledwie 5 proc. populacji.

Na konkretne rozwiązania w walce z chorobami cywilizacyjnymi wskazał prof. Filip Szymański, prezes Polskiego Towarzystwa Chorób Cywilizacyjnych. "Modyfikacja stylu życia, czyli m.in.: zaprzestanie palenia papierosów, wysiłek fizyczny, dobra kontrola lipidów i nadciśnienia oraz nowoczesna terapia cukrzycy to klucz do ograniczenia zgonów naszych pacjentów z powodu chorób sercowo-naczyniowych, ale i chorób onkologicznych" – mówił profesor.

Eksperci z różnych dziedzin medycyny byli zgodni co do strategii zdrowia publicznego, jaka powinna być realizowana w naszym kraju oraz do wypracowania wspólnego konsensusu przez wszystkie towarzystwa naukowe. Jednak jak wskazywali uczestnicy debaty, aby odnieść sukces na poziomie populacyjnym, dyskusja nie powinna odbywać się jedynie w gronie klinicystów, ale powinna sięgać różnych ministerstw, nie tylko zdrowia, ale także edukacji, finansów, rolnictwa, czy rozwoju.

Na zakończenie debaty profesor Andrzej Fal zaproponował, aby eksperci wyrazili swoją wspólną opinię w obszarze nowoczesnego podejścia do problemu nałogu tytoniowego. Dokument w postaci rekomendacji mógłby posłużyć do dalszych prac resortu zdrowia na rzecz poprawy jakości zdrowia publicznego w Polsce.