Badania naukowe terenu bitwy nad Sommą ujawniły tragiczny błąd Brytyjczyków w tej batalii

Miejsce walk w pobliżu Beaumont Hamel od czasu bitwy nad Sommą było niemal nietknięte. Nie był badany, bo znajdował się na terenie prywatnym.

Dopiero gdy w 2018 roku przejęło go Hawthorn Crater Association, organizacja charytatywna, której celem jest ochrona tego miejsca, w którym zachowały się tam niemal nienaruszone niemieckie stanowiska ogniowe, drut kolczasty, leje po bombach i inny bitewny sprzęt.

Teraz te umocnienia przebadali naukowcy z Keele University. W liczącym 107 lat leju po wybuchu miny odkryli pozostałości niewidocznego odcinka niemieckiego okopu z drutem kolczastym. Gruntowna analiza terenu dała wiedzę o wydarzeniu, które już pierwszego dnia trwającej ponad cztery miesiące bitwy, skazało brytyjski atak na porażkę.

Chodzi o przedwczesną eksplozję miny podłożonej pod niemieckie pozycje na wzgórzu Hawthorn Ridge rankiem 1 lipca 1916 roku. Detonacja, która została zarejestrowana na filmie, pozostawiła widoczny do dziś ogromny krater.

Brytyjscy żołnierze dobrze się do tego ataku przygotowali - wykopali 20-metrowy tunel pod pozycjami Niemców i umieścili w nim prawie 20 ton materiałów wybuchowych. Ładunki odpalili jednak 10 minut przed planowanym na 7.30 początkiem bitwy.

"Detonacja miny, która rozpoczęła bitwę nad Sommą, miała zapewnić siłom alianckim przewagę" – mówi dr Jamie Pringle, geolog sądowy z Keele University. I dodaje, że przedwczesny wybuch ostrzegł Niemców i dał im 10 minut na przygotowanie się do brytyjskiego ataku. "Po raz pierwszy znaleźliśmy fizyczne dowody na to, że niemieccy żołnierze zajęli część krateru po eksplozji i wykorzystali go na jako nową pozycję obronną" – dodał dr Pringle.

Stanowisko na wzgórzu Hawthorn Ridge było jednym z 19 takich zaminowanych wykopów pod niemieckimi pozycjami, które zdetonowano w pierwszych chwilach ofensywy rankiem 1 lipca 1916 roku. Przedwczesna eksplozja w tym miejscu zniweczyła plany Brytyjczyków, którzy chcieli przedostać się przez ziemię niczyją i zająć pozycje wroga.

Ostrzeżeni Niemcy zdołali zajęcie pozycji obronnych w nowo powstałym kraterze i odeprzeć natarcie. W efekcie 1 lipca 1916 roku stał się najkrwawszym dniem w historii armii brytyjskiej. W pierwszym dniu bitwy nad Sommą brytyjskie straty wyniosły 57 470 żołnierzy, w tym 19 240 poległych.

W badanym kraterze naukowcy odkryli także liczne leje po pociskach wystrzelonych przez aliantów, jeden niewybuch brytyjskiego pocisku artyleryjskiego z nienaruszonym zapalnikiem czasowym - prawdopodobnie jeden z wielu, który nie eksplodował, a także pustą skrzynkę po amunicji do vickersa, ciężkiego karabinu maszynowego, który był powszechnie używany podczas obu wojen światowych.

Ciekawostką były też odkrycie nieznanych wcześniej płytkich tuneli, biegnących w kierunku pozycji brytyjskich - prawdopodobnie wykopanych przez Niemców.

"Korzystając z dronów i kamer, byliśmy w stanie zdalnie sfotografować prawdopodobny uskok lub płytki tunel na północny zachód od krateru, który pokazuje, jak daleko zapuścili się Niemcy na ziemię niczyją po początkowej detonacji" - oznajmił dr Kris Wiśniewski, wykładowca kryminalistyki na Keele University.

Naukowcy są przekonani, że 13 listopada siły brytyjskie zdetonowały drugą minę, która utworzyła kolejny krater. Ten wybuch ich zdaniem okazał się skuteczniejszy i pomógł zdobyć grań i pobliską wioskę Beaumont Hamel, a pięć dni później zakończyć bitwę nad Sommą. Walczyło w niej ponad trzy miliony ludzi, z czego milion zginęło lub zostało rannych, co czyni tę batalię jednym z najbardziej krwawych starć w historii.