ONZ krytykuje reformę polskiego sądownictwa

"Głównym skutkiem - jeśli nie głównym celem - środków przyjętych przez większość rządzącą było ograniczenie konstytucyjnie chronionej zasady niezależności sądownictwa oraz umożliwienie organom ustawodawczym i wykonawczym ingerowania w wymiar sprawiedliwości” – stwierdza dokument zamieszczony na stronie Rady Praw Człowieka ONZ.

Opracowanie ONZ zwraca uwagę, że skuteczny, niezależny i bezstronny system sądowy jest niezbędny do utrzymania rządów prawa, zapewnienia ochrony praw człowieka i podstawowych wolności. Przypomina, że niezależność sądownictwa jest ujęta w wielu międzynarodowych i regionalnych traktatach dotyczących praw człowieka, których sygnatariuszem jest Polska. Jest też jako państwo członkowskie Unii Europejskiej zobowiązana do poszanowania i wdrażania jej traktatów i wartości.

"Wymóg niezależności odnosi się w szczególności do procedury mianowania sędziów, gwarancji związanych z bezpieczeństwem ich pozycji, warunkami promocji, przekazywaniem, zawieszaniem i zaprzestaniem pełnienia ich funkcji oraz faktyczną niezależnością sądownictwa od ingerencji politycznej władzy wykonawczej i władzy ustawodawczej” – głosi dokument.

Po zwycięstwie wyborczym, PiS zainicjowało "serię kontrowersyjnych reform, które podkopały demokratyczne instytucje w kraju, spolaryzowały opinię publiczną i zmieniły relacje Polski z UE” - zauważyli autorzy raportu. "Działania rządu wywołały w kraju protesty na dużą skalę i zrodziły zagrożenie sankcjami ze strony Komisji Europejskiej" - dodali.

ONZ odnotowało fakt, że wcielaniu proponowanej reformy sądownictwa towarzyszył szeroko zakrojony atak propagandowy na sądownictwo. Sędziów przedstawiano w mediach publicznych jako "kastę", "państwo w państwie", całkowicie samorządną korporację, której celem jest wyłącznie obrona własnych interesów, bez ponoszenia odpowiedzialności przed społeczeństwem - zauważono.

Zaniepokojenie ONZ budzi szczególnie kampania "Sprawiedliwe Sądy” wszczęta przez Polską Fundację Narodową. Przywołuje on kontrowersje z powodu braku przejrzystości w kwestii sponsora i budżetu. Obwinia fundację o przedstawianie zniekształconego obrazu sądownictwa, z sędziami, którzy określani są jako wrogowie Polaków i zło w polskim społeczeństwie.

Za pierwszą ofiarę wprowadzonych zmian raport uznaje Trybunał Konstytucyjny. Działania rządu w celu kontroli Trybunału traktuje jako podważenie jego legitymacji i niezależności.

"Obecnie Trybunał nie może zapewnić niezależnego i skutecznego zbadania konstytucyjności aktów ustawodawczych przyjętych przez prawodawcę” – zauważono.

Raport ONZ odnosi się także do postanowień zapewniających ministrowi sprawiedliwości szerokie uznaniowe uprawnienia do powoływania i odwoływania prezesów sądów, bez zgody zgromadzeń ogólnych sądów lub Krajowej Rady Sądownictwa. "Przepisy te ułatwiają ministrowi sprawiedliwości wywieranie nacisku na prezesów sądów, których kariery będą teraz zależne od utrzymania dobrych stosunków z tą osobą” – zwrócono uwagę.

Wdrożenie reform może utrudnić wymiarowi sprawiedliwości zapewnienie zasady kontroli i równowagi (podział władzy na wzajemnie kontrolujące się organy), pełnienie podstawowej funkcji w promowaniu i ochronie praw człowieka oraz utrzymaniu rządów prawa - poinformowali eksperci.

Raport ONZ zaleca, by Polska zweryfikowała przyjęte przepisy w świetle międzynarodowych norm i standardów dotyczących niezależności sądownictwa i podziału władzy.