ESPON Report: Europe is aging fast

ESPON jest programem badawczym obejmującym wszystkie państwa członkowskie Unii Europejskiej oraz Wielką Brytanię, Islandię, Lichtenstein, Norwegię i Szwajcarię. We współpracy z wieloma ośrodkami akademickimi i instytutami badawczymi, eksperci ESPON monitorują m.in. zachodzące w Europie procesy demograficzne. A te, jak wynika z najnowszego raportu "The ageing revolution: towards a European Silver Deal?", stanowić będą w najbliższych dekadach duże wyzwanie dla rządów i społeczeństw na całym kontynencie.

Europa starzeje się od dawna i - zdaniem ekspertów ESPON - proces ten w kolejnych latach będzie się jedynie gwałtownie pogłębiać. Populacja osób starszych (w wieku 65 lat lub więcej) zwiększy się z 90,5 mln w 2019 r. do 129,8 mln w 2050 r. W tym okresie przewiduje się, że liczba osób w wieku 75-84 lat wzrośnie o 56,1 proc., zaś osób w wieku 65-74 lat - o 16,6 proc. Według analityków, w latach 2019-2050 odsetek osób najstarszych (powyżej 85. roku życia) podwoi się – z 12,5 mln w 2019 r. do 26,8 mln w 2050 r., natomiast liczba stulatków ma w tym okresie wzrosnąć z 96 600 w 2019 r. do prawie pół miliona.

"Zmiana struktury wiekowej wynika zarówno z utrzymującego się od lat, niskiego poziomu przyrostu naturalnego, jak i wydłużenia się średniej długości życia, związanego m.in. z postępami w medycynie" - przekonują autorzy raportu.

Intensywność starzenia się społeczeństwa różni się wyraźnie w poszczególnych krajach. Według danych Eurostatu, w 2019 roku osoby 65+ stanowiły 20 proc. populacji całej Europy – odsetek ten był najwyższy we Włoszech (23 proc.), najniższy zaś w Irlandii ( zaledwie 14 proc.).

Podobne różnice zaobserwować można również na poziomie regionów w obrębie jednego państwa - w Wielkiej Brytanii odsetek osób starszych w 2019 r. wahał się od ok. 12 proc. w Londynie do ponad 23 proc. w niektórych hrabstwach. Z kolei w Niemczech większy odsetek osób starszych mieszka we wschodnich landach byłej NRD. We wszystkich regionach kontynentu starzenie się populacji dotyka przede wszystkim obszarów mniej zaludnionych, peryferyjnych, często zacofanych ekonomicznie. Jak przekonują autorzy raportu, wynika to z masowej emigracji osób młodszych, wyjeżdżających w poszukiwaniu pracy oraz lepszej jakości życia.

Jak w tym kontekście przedstawiają się perspektywy demograficzne dla państw Europy Środkowo-Wschodniej, w tym Polski? Raport ESPON nie napawa optymizmem. Co prawda w najbliższych dekadach odsetek osób starszych będzie u nas niższy niż w wielu, zwłaszcza południowych, krajach kontynentu (ok. 21 proc. w 2030 r. wobec powyżej 25 proc. we Włoszech czy Grecji) – jednak dynamika procesu starzenia się społeczeństw Polski, Czech czy Węgier przekroczy europejską średnią. To efekt zarówno prognozowanego, zerowego lub nawet ujemnego przyrostu naturalnego, jak i faktu pozostawiania wielu milionów obywateli tych państw, głównie w wieku produkcyjnym, poza ich granicami.