Polish diplomats saved thousands Jews during WWII: Daily Mail

Ładoś przebywał w neutralnej Szwajcarii, która była tak daleko od linii frontu, jak to tylko było możliwe w roku 1941, ale - jak pisze gazeta - toczył tam tajną bitwę o uratowanie przed siłami Hitlera tysięcy Żydów. Operacja jego i jego współpracowników przypomina tę prowadzoną przez niemieckiego przedsiębiorcę Oskara Schindlera, który uratował ok. 1 200 Żydów, zatrudniając ich w swej fabryce w okupowanej Polsce.

Jednak, jak wskazuje "Daily Mail", grupa Ładosia w ciągu trzech lat działalności wystawiła 5 000 fałszywych dokumentów dla 10 tys. osób, co czyni tę operację ratunkową jedną z największych w czasie II wojny światowej.

Gazeta cytuje szacunki polskich badaczy, według których operacja wystawiania fałszywych paszportów przyczyniła się do uratowania około 3 000 osób. Dzięki tym dokumentom, Żydzi - zamiast do Auschwitz czy Sobiboru - trafiali do obozów przejściowych, gdzie jako obywatele państw trzecich byli wymieniani na nazistowskich jeńców.

"Daily Mail" przypomina, że jedną z osób wymienionych na "liście Ładosia" jest Marjam Finkelstein, matka brytyjskiego polityka i publicysty, lorda Davida Finkelsteina. Cytuje jego słowa o tym, że nie ma wątpliwości, iż to paragwajskie paszporty uratowały życie jej oraz jej sióstr i ich matki, bo dzięki nim trafiły one do obozu Bergen Belsen, a następnie w ramach wymiany zostały uwolnione, podczas gdy ciotka jego matki, jej mąż i kuzynka matki, którzy nie mieli takich paszportów, zostali wysłani na wschód i prawdopodobnie zginęli w Auschwitz lub w Sobiborze.

Gazeta przedstawia wszystkich zaangażowanych w działania grupy Ładosia, czyli oprócz niego samego także zastępcę szefa poselstwa Stefana Ryniewicza, który pomagał w zdobyciu paszportów i pośredniczył w kontaktach z żydowskimi organizacjami, konsula Konstantego Rokickiego, który osobiście wypisywał tysiące fałszywych dokumentów, Juliusza Kuhla, urodzonego w Polsce i wychowanego w Szwajcarii Żyda, który pomagał zdobywać i wypisywać dokumenty oraz ich żydowskich współpracowników Chaima Eissa i Abrahama Silberscheina. Opisuje także ich dalsze, powojenne losy.

Jak podkreśla "Daily Mail", grupa Ładosia początkowo utrzymywała swoje działania w tajemnicy, ale później ministerstwo spraw zagranicznych polskiego rządu na uchodźstwie było świadome tego i wspierało tę akcję. Wyjaśnia też, że większość z osób, które otrzymały fałszywe dokumenty to polscy Żydzi, szczególnie w początkowej fazie operacji, ale później została ona rozszerzona na Żydów z Holandii i Niemiec, a niewielka liczba paszportów została wystawiona także mieszkającym w Austrii, Czechosłowacji, Belgii, Szwajcarii, we Francji i Włoszech.

Według szacunków Instytutu Pileckiego, wystawionych zostało między 3 800 a 5 200 paszportów lub dokumentów poświadczających obywatelstwo, ale ponieważ wiele z nich było dla całych rodzin, badacze uważają, że objętych nimi było od 8 300 do 11 400 osób.

Opierając się na danych dotyczących dalszych losów tych osób, o których wiadomo, czy przeżyły wojnę czy też nie, badacze z Instytutu Pileckiego oceniają, iż dzięki paszportom Ładosia uratowanych zostało od 2 do 3 tys. osób.