Były prezydent USA Clinton: Proces pokojowy w Irlandii Północnej wymagał "aktu wiary"

"Wszystkie te rzeczy wydają się dziś tak proste i łatwe, a tak nie było. Chcielibyśmy powiedzieć, że mieliśmy to wszystko przemyślane, ale prawda jest taka, że wiele z tego wymyśliliśmy w trakcie" - opowiadał Clinton w pierwszym dniu odbywającej się na Queen's University Belfast konferencji poświęconej rocznicy.

Clinton, który był prezydentem USA w czasie, gdy zawierano porozumienie, wspominał, że jego doradcy o irlandzkich korzeniach ostrzegli go o politycznej cenie, jaką może zapłacić za wyznaczenie na początku lat 90. specjalnego wysłannika do Irlandii Północnej.

"Mówili mi: Nie masz pojęcia, jak trudno będzie ci dotrzymać tego zobowiązania. Ludzie pomyślą, że jesteś szalony. Departament Stanu przez dekady działał zgodnie z teorią, że nasze relacje z Wielką Brytanią były tak ważne, że nie można ich zepsuć" - wspominał.

Uczestniczący w tym samym panelu, co Clinton, ówczesny premier Wielkiej Brytanii Tony Blair mówił, że negocjacje były jak kolejka górska, a stała obecność mediów przed budynkiem, gdzie one się odbywały, zwiększała presję. "Jak przechodziliśmy przez kolejne dni i noce, narodził się dziwny zbiorowy duch: Cóż, nie możemy wyjść tam i powiedzieć, że to się nie udało" - opowiadał.

Blair przyznał, że są problemy z północnoirlandzkimi instytucjami powołanymi na mocy porozumienia wielkopiątkowego, ale podkreślił: "Wiemy też, że Irlandia Północna jest (dzięki niemu) znacznie lepszym miejscem".

Z kolei ówczesny premier Irlandii Bertie Ahern, wspominając rozmowy prowadzące do porozumienia, powiedział, że rozwiązanie kwestii konstytucyjnych po obu stronach było potężnym przedsięwzięciem. Nawiązując do bieżącej sytuacji w Irlandii Północnej, wezwał Demokratyczną Partię Unionistów (DUP), by "pozostała z nami na drodze".

W Irlandii Północnej od lutego zeszłego roku nie ma normalnie funkcjonującego rządu, bo DUP wycofała się z niego w proteście przeciwko postbrexitowym uzgodnieniom handlowym, a zgodnie z porozumieniem wielkopiątkowym w skład rządu muszą wchodzić zarówno największa partia unionistyczna, jak i republikańska.

Wcześniej wczoraj na konferencji wystąpił przywołany przez Clintona specjalny wysłannik do Irlandii Północnej, były senator George Mitchell, który przewodniczył negocjacjom i stał się architektem porozumienia wielkopiątkowego. Powiedział, że ludzie wciąż zmagają się ze swoimi wątpliwościami, ale porozumienie stało się dla świata przykładem pokojowego rozwiązania i wezwał polityków północnoirlandzkich, by nie pozwolili mu się "wymknąć".

"To nie jest oznaka słabości, aby rozwiązać swoje problemy za pomocą demokratycznych i pokojowych środków. Wręcz przeciwnie, jest to oznaka siły i mądrości, i wyraźnie odzwierciedla wolę przeważającej większości mieszkańców Irlandii Północnej" - mówił Mitchell, apelując do nich, aby nie rezygnowali z wiary w to, że przyszłość może być lepsza.

Podpisane 10 kwietnia 1998 r. porozumienia wielkopiątkowego stało się podstawą procesu pokojowego w Irlandii Północnej i w dużej mierze zakończyło trwający od 30 lat konflikt zbrojny w tej brytyjskiej prowincji. W okresie od 1969 do 1998 roku włącznie zginęło w nim 3489 osób, z czego nieco ponad połowa to cywile. Był to najkrwawszy konflikt w Europie Zachodniej po II wojnie światowej.

Z okazji rocznicy w zeszłym tygodniu Irlandię Północną odwiedził obecny prezydent USA Joe Biden, a jutro, w ostatnim dniu konferencji na QUB wystąpią m.in. premier Wielkiej Brytanii Rishi Sunak, premier Irlandii Leo Varadkar, przewodnicząca Komisji Europejskiej Ursula von der Leyen i przewodniczący Rady Europejskiej Charles Michel.