Brexit: Ostatnia szansa dla Polaków w UK na zdobycie "settled status"

Czym jest EU Settlement Scheme (EUSS)?

EUSS, czyli system wnioskowania o statusu osiedlonego dla obywateli państw UE mieszkających w Wielkiej Brytanii, został oficjalnie uruchomiony 30 marca 2019 r. Jest to kontynuacja Brexitu, który położył kres swobodzie przemieszczania się osób z UE do Wielkiej Brytanii.

Do końca maja 2021 r. do programu zgłosiło się 5,6 mln osób - znacznie więcej niż oczekiwano (w marcu 2019 r. szacowano, że w Wielkiej Brytanii było 3,7 mln obywateli UE).

Kto ma złożyć wniosek w EUSS?

Każdy, kto może udowodnić, że mieszkał w Wielkiej Brytanii nieprzerwanie przez co najmniej pięć lat przed końcem 2020 r., może ubiegać się o status osoby osiedlonej (settled status).

Każdy, kto udowodni, że przebywa tu krócej niż pięć lat, otrzymuje tymczasowy status osoby osiedlonej (pre-settled status). Taki status też daje prawo do dalszego życia w Wielkiej Brytanii, ale później trzeba złożyć wniosek o settled status.

Co się stanie, jeśli ludzie nie złożą wniosku?

Niektórzy eksperci uważają, że może być ponad 100 000 osób, którym nie uda się złożyć aplikacji przed upływem terminu. Każdy, kto nie złożył wniosku ani nie otrzymał statusu, praktycznie z dnia na dzień stałby się nielegalnym imigrantem i napotkałby szereg problemów:

• Byłby nielegalnym pracownikiem;
• Nie mógłby już otrzymywać świadczeń socjalnych;
• Musiałby płacić za korzystanie z usług zdrowotnych NHS;
• W Anglii prywatni właściciele  nieruchomości muszą sprawdzać status imigracyjny lokatorów, więc osobom bez statusu groziłaby eksmisja.

Kto może nie dotrzymać terminu?

Mogą to być osoby z różnych środowisk, ale eksperci ds. migracji, prawnicy i organizacje charytatywne zidentyfikowali szereg grup, które ich niepokoją:

Dzieci z UE

Wielu obywateli UE, mieszkających w Wielkiej Brytanii ze swoimi dziećmi, w ogóle nie jest świadomych tego, że settled status muszą posiadać nie tylko osoby dorosłe, ale również wszystkie osoby niepełnoletnie z UE. Dzieci bez settled status będą miały prawnie zabronione uczęszczanie do szkół wyższych, uniwersytetów i do pracy.

Starsi obywatele UE

Obywatele UE, którzy przybyli przed przystąpieniem Wielkiej Brytanii do Unii Europejskiej w 1973 r., mają na ogół prawo do pozostania na czas nieokreślony. Jednak są osoby starsze, które przyjechały po tej dacie i muszą złożyć wniosek do EUSS, z czego często nie zdają sobie sprawy.

Osoby ubiegające się o zasiłek

Z danych rządowych wynika, że ok. 130 000 z 820 000 obywateli Unii Europejskiej uprawnionych do ubiegania się o świadczenia socjalne nie złożyło wniosku do EUSS.

Obywatele UE zarejestrowani w starym systemie, ze stałą rezydenturą

Po głosowaniu w sprawie Brexitu nastąpił gwałtowny wzrost liczby wniosków do poprzedniego programu, który potwierdzał stały pobyt (permanent residence). Jednak ten dokument jest teraz prawnie bezwartościowy. Nikt nie może już na nim polegać jako na legalnym dowodzie stałego pobytu.

Wrażliwe grupy

W Wielkiej Brytanii są obywatele UE z biednych i zmarginalizowanych środowisk, którzy mogą nawet nie wiedzieć, że powinni ubiegać się o status. Przykładem mogą być mężczyźni i kobiety przemycani przez gangi przestępcze do współczesnego niewolnictwa. Mogą to być też być ofiary przemocy domowej, których życie jest kontrolowane przez ich partnerów.

Co ze spóźnionymi aplikacjami? 

Rząd Wielkiej Brytanii obiecuje "pragmatyczne i elastyczne" podejście do spóźnionych aplikacji.

Brytyjskie MSW zapewnia, że wszyscy, którzy złożą wniosek przed 30 czerwca, nawet jeśli ich wniosek nie zostanie do tego czasu rozpatrzony, zachowają dotychczasowe prawa.

Dodano, że jeśli ktoś będzie w stanie przedstawić uzasadniony powód, dla którego nie złożył wniosku w terminie, będzie miał jeszcze taką możliwość. Urzędnicy imigracyjni dają obywatelom UE, którzy mieszkają w Wielkiej Brytanii i jeszcze nie złożyli wniosku, 28-dniowe ostrzeżenie, aby to zrobili.

Więcej na temat aplikowania o settled status: gov.uk/guidance/settled-status-for-eu-citizens-and-their-families-translations.pl