Współczesne niewolnictwo w UK. Czy wiesz, jak je rozpoznać?

Zaledwie kilka dni temu Sąd Koronny w Wood Green skazał czterosoboową rodzinę za przetrzymywanie i wykorzystywanie 40-letniej Polki. Kobieta pracowała przez 5 lat, 7 dni w tygodniu, bez jakiegokolwiek wynagrodzenia, śpiąc w niehigienicznych warunkach w ogrodowej szopie.

Jej przypadek nie jest odosobniony. Skala problemu urosła do tak dużych rozmiarów, że w maju 2018 r. organ National Crime Agency uruchomił kampanię skierowaną do Polaków, aby uświadomić ich, czym jest współczesne niewolnictwo.

Problem z tego rodzaju przestępstwami jest złożony. Policja zwraca uwagę, że wykrycie ofiar możliwe jest przede wszystkim dzięki donosom innych ludzi. Aby jednak ci mogli zareagować, powinni mieć wiedzę o tym, jak rozpoznać ofiary.

Jamie Day z Met's Specialist Crime udzielił nam kilku informacji na temat potencjalnych oznak tego, iż ktoś może być ofiarą współczesnego niewolnictwa, a także podzielił się swoimi uwagami na temat całego procederu "od kuchni".

Londynek.net: Jak często Polacy na Wyspach - w porównaniu do innych grup narodowościowych - stają się ofiarami współczesnego niewolnictwa?

Detective Inspector Jamie Day: - Nie powiedziałbym, że osoby polskiego pochodzenia są bardziej narażone jako takie, ale Polska znajduje się na liście 20 krajów pochodzenia ofiar, z najwyższą liczbą dochodzeń w latach 2013-2019. Dane National Referral Mechanism sugerują także, że polscy imigranci są często ofiarami wyzysku w miejscu pracy, zwłaszcza w zawodach manualnych i rolnictwie.

Jakie są tego powody? 

- Niektóre z czynników podatności na niewolnictwo to ubóstwo, brak szans na poprawę swojej sytuacji, bycie ofiarą zorganizowanej siatki przestępczej, normy społeczne ułatwiające handel ludźmi, ograniczone umiejętności językowe lub bezdomność.

Czy rząd brytyjski podejmuje jakieś działania, aby lepiej walczyć z problemem współczesnego niewolnictwa?

- W 2021 r. Home Office współpracował z grupą UK Modern Slavery Training Delivery Group, aby pomóc w koordynacji szkoleń w zakresie współczesnego niewolnictwa dla różnych sektorów w kraju. Urzędnicy Home Office wspierali również badania Bakhita Centre for Research on Slavery, Exploitation and Abuse, aby opracować nowe ramy szkoleniowe dla osób pracującymi z dziećmi będącymi ofiarami handlu ludźmi.
 
Czy istnieją jakieś konkretne branże, w których problem wyzysku i niewolnictwa występuje częściej?

- Wyzysk może mieć miejsce w dowolnym miejscu. Może to się odbywać w domu obok nas, w lokalnej restauracji lub na myjni samochodowej, z której korzystamy.

Istnieje jednak większa szansa na zauważenie ofiary niewolnictwa w przemyśle budowlanym, spożywczym, rolniczym i produkcyjnym lub w myjniach samochodowych i salonach urody.

Jakie są typowe oznaki tego, iż ktoś może być ofiarą?

- Identyfikacja ofiar współczesnego niewolnictwa może być bardzo trudna, ponieważ oznaki zwykle nie są widoczne na pierwszy rzut oka. Ofiarami współczesnego niewolnictwa i handlu ludźmi są mężczyźni, kobiety i dzieci w każdym wieku, o różnym pochodzeniu etnicznym i narodowościowym. 

Wyzysk zwykle jednak jest bardziej rozpowszechniony wśród osób najbardziej narażonych, mniejszości lub grup wykluczonych społecznie.

Należy zwrócić szczególną uwagę na wygląd fizyczny - ktoś jest brudny, zaniedbany, niedożywiony. Jest zachowanie może wskazywać na wycofanie i przestraszenie. Może mieć siniaki i inne urazy. Często ofiary przez większość czasu noszą te same ubrania. Nie mają telefonu, dowodu tożsamości, jedzenia, żadnych przedmiotów. Ich ruchy są kontrolowane. Nie wolno opuszczać im miejsca zamieszkania, są podrzucane i odbierane przez przestępców w ich miejscu pracy. Często niechętnie rozmawiają z władzą i pozwalają innym mówić w ich imieniu.

Gdzie ofiary współczesnego niewolnictwa powinny zgłosić się po pomoc?

- Jeśli ofiary współczesnego niewolnictwa nie czują się komfortowo kontaktując się z policją, powinny szukać pomocy dzwoniąc na infolinię Modern Slavery (infolinia dostępna także w języku polskim: 08000 121 700) lub skontaktować się z Salvation Army (0800 808 3733.).
 
Czy ofiary współczesnego niewolnictwa będą poddane deportacji, jeśli zgłoszą się na policję i okaże się, iż nie mają prawa pobytu w UK (poprzez program EU Settlement Scheme)?
 
- Osoby, które nie są Brytyjczykami lub pochodzą z Europejskiego Obszaru Gospodarczego, nie będą poddane deportacji automatycznie - będą miały czas na powrót do zdrowia i czas do namysłu co dalej dzięki zezwoleniu na pobyt czasowy.

Osoby takie otrzymają pomoc w powrocie do kraju ojczystego, jeśli ta opcja będzie wskazana ze względu na bezpieczeństwo.

Jak wyglądają obecne statystyki w kraju, jeśli chodzi o skalę problemu? 

- W 2020 r. wykryto 10 613 potencjalnych ofiar współczesnego niewolnictwa; podobną liczbę odnotowano w 2019 r. (10 616). 

W 2020 r. 47 proc. ofiar było nieletnich (wzrost z z 43 proc. w 2019 r.). Zestawiając płeć, 74 proc. ofiar było mężczyznami (wzrost z 68 proc. w 2019 r.).

Nawiązując do głośnej sprawy więzienia 40-letniej Polki przez czteroosobową rodzinę, policja po raz pierwszy raz wpadła na trop ofiary we wrześniu 2019 r., ale ostatecznie udało się ją uwolnić w maju 2020 r. Dlaczego tyle to trwało?

- Zdajemy sobie sprawę, że wiele potencjalnych ofiar nie postrzega siebie jako współczesnych niewolników. W tym konkretnym przypadku na działania policji wpłynęły liczne doniesienia od sąsiadów, ale ofiara zaprzeczała, że coś jest nie tak. 

Dlaczego więc policja kontynuowała śledztwo?

- Kobieta wyglądała na osobę z niedowagą i ogólnie zaniedbaną. Stwierdziła, że niedawno wróciła z  Polski, ale zapytana o dowód osobisty, nie potrafiła odpowiedzieć, gdzie się znajduje. Dokument został następnie przekazany przez jedną z osób, z którymi mieszkała. Po sprawdzeniu okazało się, że dokument stracił ważność, co oznacza, że nie była w stanie podróżować do Polski i wrócić z nim do Wielkiej Brytanii. Zapytana, czy ma pieniądze, telefon itp., odpowiedziała, że nie, ponieważ tego nie potrzebuje.

Jak wiele podobnych przypadków wciąż ma miejsce?

- Ze względu na ukrytą naturę problemu, uzyskanie dokładnego pomiaru częstości występowania jest trudne. Obecnie nie ma należytego źródła danych ani odpowiedniej metody, aby dokładnie określić liczbę ofiar współczesnego niewolnictwa w Wielkiej Brytanii. Problem ten jednak jest obecny w tym kraju.

Uważa się, że obecnie w każdej gminie w Londynie mieszka ofiara współczesnego niewolnictwa. 

Jeśli podejrzewasz, że ktoś, z kim miałeś kontakt, może być ofiarą współczesnego niewolnictwa lub handlu ludźmi - lub sam zmagasz się z podobnym problemem - wsparcie jest dostępne za pośrednictwem poufnej infolinii Salvation Army: 0800 808 3733. 

Kontaktować można się w tej sprawie również za pośrednictwem infolinii Modern Slavery Helpline: 08000 121 700. Jest ona otwarta 24 godziny na dobę, 365 dni w roku.

Wszelkie informacje można przekazywać także anonimowo online na stronie internetowej Crimestoppers.