Przepis na mordercę

Była córką Angielki Clary Boehmer i Amerykanina Fredericka Millera, który "najbardziej nie lubił wczesnego wstawania". Gdy się urodziła, 15 września 1890 r. matka miała 36 lat, ojciec - 44. 11 lat później ojciec zmarł.

Agatha uczyła się głównie w domu. Umiejętność czytania posiadła, gdy miała pięć lat. Wtedy też zaczęła brać lekcje tańca, grała na mandolinie i pianinie. Chciała być pianistką koncertową i śpiewaczką, ale nauczyciel przekonał ją, że "nie ma odpowiedniego temperamentu, by występować publicznie".

Millerowie należeli do towarzystwa. Gdy w 1910 r. Agatha wyjechały z matką do Egiptu, niejaki kapitan Crake po tańcu na balu powiedział do Clary: "Zwracam pani córkę. Umie tańczyć, i to świetnie. Teraz należałoby jeszcze nauczyć ją mówić". Niedługo potem poznała 15 lat od niej starszego pułkownika Boltona Fletchera. Po sześciu miesiącach danych jej do namysłu, przysłał telegram z pytaniem, czy Agatha za niego wyjdzie. Odpisała: "Nie".

Kurara czy strychnina

W wywiadzie dla BBC w roku 1955 Christie wyznała, że do pisania skłoniła ją nuda. Po przejściu grypy powstało pierwsze opowiadanie liczące 30-stron, a po nim następne - wszystkie pisane czerwonym atramentem.

Tajemnice pociągały Agathę od dziecka. Gdy zapytano ją, dlaczego nie powiedziała rodzicom, że przyłapała pokojówkę na jedzeniu zupy z wazy, odpowiedziała: "Nie lubię rozstawać się z informacją".

Oto przepis na mordercę wg Agathy Chrystie: "Mordercą musi być ktoś oczywisty, a przy tym z tego czy innego powodu okaże się, że nie jest wcale taki oczywisty, bo nie mógł chyba popełnić tego morderstwa. A jednak je popełnił". W debiucie Agathy - "Tajemniczej historii w Styles" (1920) pani Inglethorp zostaje otruta strychniną. Podejrzanym jest mąż, ale ma żelazne alibi.

W "Tajemniczej historii w Styles" pojawia się po raz pierwszy słynny detektyw Herkules Poirot, obecny aż w 33 powieściach. Poirota uśmierciła w powieści "Kurtyna". Jest tak popularny, że gdy książka trafiła do księgarń, w "The New York Times" ukazał się nekrolog detektywa.

Bohaterką 12 powieści Christie jest także Panna Marple. To siwowłosa starsza dama o miłym sposobie bycia, a jednocześnie największa plotkara w miasteczku, w którym w ciągu 40 lat popełniono 16 morderstw.

Co roku ukazywała się jedna powieść kryminalna Christie - w sumie wydała ich 79. Pomysły zjawiały się w najmniej oczekiwanych momentach. "Kiedy oglądam wystawę sklepu z kapeluszami, nagle błyska myśl: o, w ten sposób można by znakomicie zamaskować zbrodnię, nikt się nie domyśli" - wspominała. Kiedy pracowała jako asystentka w aptece, usłyszała od aptekarza, że nosi w kieszeni kurarę: "Dzięki niej czuję się potężny". Tę scenę i apteczną wiedzę wykorzystała w swoich kryminałach.

Na podstawie jej książek ciągle powstają nowe filmy. W sumie można się doliczyć około 150 adaptacji. Za życia pisarka nie była zadowolona z ekranizacji swoich dzieł. Podkreślała: "Dziesięciu Murzynków wyszło źle, Pajęczyna umiarkowanie. Tylko Świadek oskarżenia się udał".

Oswojona będzie dobrą żoną

"Niepospolita i ciekawska. Sympatyczna twarz, piękne włosy; świetna figura i doskonała cera. Potrafi być przemiła. Nieokiełznana, ale oswojona stanie się kochającą i oddaną żoną" - tak pisał Archi Christie, przyszły mąż Agathy o swojej narzeczonej. Był wojskowym, wysokim blondynem o niebieskich oczach. Służył w Królewskim Korpusie Lotniczym, co miało znaczenie, bo Agathę też fascynowały samoloty.

Po powrocie męża z frontu I wojny światowej urodziła córkę Rosalind, jednak "nie czuła się skrępowana jej istnieniem". Często wyjeżdżała, zostawiając dziecko, najpierw swej matce, a potem opiekunkom.

Agatha ma swoją tajemnicę. Kiedy umiera jej matka, a mąż zakochuje się i żąda rozwodu, grudniowego wieczoru wsiada do morrisa cowleya i bez słowa opuszcza dom w Sunningdale (płd.-wsch. Anglia). Następnego ranka zjawia się policja, gdyż morrisa znaleziono na wzgórzu z dala od głównej drogi. Agatha odnalazła się dopiero po 11 dniach w Hydropathic Hotel w uzdrowiskowym Harrogate (płn. Anglia), zameldowana pod nazwiskiem kochanki męża. Podobno tańczyła, grała w bilard i brydża oraz czytała artykuły o swoim zniknięciu.

Pustynia, niebo i morze

Jesienią 1928 r., rozbita po rozwodzie, pojechała do Bagdadu. Odwiedziła też miasto Ur, gdzie szukano śladów biblijnego potopu. Poznała tam przystojnego wąsatego archeologa Maxa Mallowana. Do wyobraźni przemawia wspólna kąpiel w słonym jeziorze ("ona w różowej jedwabnej koszulce i podwójnej parze reform, on w szortach i podkoszulku"). Max po powrocie do Londynu zaczął pracować w British Museum. Agatha zaprosiła go do swego londyńskiego domu, gdzie poprosił ją o rękę.

Opierała się kilka tygodni - on przecież o 14 lat młodszy, katolik, a ona protestantka. Po latach jakiś dziennikarz włożył jej w usta żart, że dobrze jest być żoną archeologa, bo im jest starsza, tym większe budzi zainteresowanie.

Kiedy wybuchła II wojna światowa, Max był w Afryce. W 1943 r. urodził się wnuk Matthew. Rok później zginął na froncie zięć - major Hubert Pritchard. Gdy mąż wrócił z wojny, odkrył, że Agatha jest znużona, gruba i siwa. Martwiła się: "Obawiam się, że zaczniemy podążać w różne strony, zamiast kroczyć miłym, równoległym szlakiem". Ale był na to sposób - wspólne wyprawy archeologiczne. W Iraku sypiała w namiocie, a w budynku ekspedycyjnym miała pokoik do pracy. Jej zadaniem pozapisarskim było fotografowanie znalezisk.

Zajmowało ją gotowanie, ogrodnictwo i układanie kwiatów. Była łakomczuchem. Z rozrzewnieniem wspominała z dzieciństwa Boże Narodzenia u szwagra na północy Anglii: Gdy "pojawiał się pieczony i gotowany indyk oraz ogromna polędwica wołowa, podobnie jak chłopcy brałam po dwie dokładki każdego z trzech dań! Następnie podawano pudding, placek z bakaliami i bitą śmietanę".

Uwielbiała kąpiele morskie. Gdy na Hawajach potargał się jej - od ramion po kostki - jedwabny kostium kąpielowy, musiała kupić "cudowny, skąpy szmaragdowozielony wełniany kostium, który stał się radością mojego życia i w którym - jak sądzę - wyglądałam naprawdę dobrze".

Lubiła także łamigłówki liczbowe, zapach kawy, konwalie i śmietanę z Devonshire, którą można jeść łyżką. Najchętniej piła wodę. O butelkowe piwo poprosiła raz, jedząc lunch w towarzystwie fundamentalisty mówiącego o szkodliwości picia. Meblując rezydencję w Greenway, powiedziała architektowi: "Potrzebuję dużej wanny, i to takiej z krawędziami, ponieważ uwielbiam jeść w kąpieli jabłka". Wróciwszy z gorącej pustyni do zimowego Londynu kazała sobie uszyć piżamę - spodnie morelowe, góra błękitna. Miały przypominać pustynny piasek i niebo nad nim. Kochała samochody i teriery. Ostatni - Bingo - gryzł po nogach wszystkich poza Agathą.

W londyńskim domu miała pokój do pracy i odpoczynku: "duży i mocny stół", proste krzesło, maszynę do pisania, fotel i kanapę, a także fortepian Steinwaya.

Mała srebrna myszka

Nie lubiła radia ani telewizji, ale chętnie przysłuchiwała się rozmowom ludzi. Latem 1952 r. w Anglii Christie upadła, złamała nadgarstek. Okazało się , że dyktowane dialogi były lepsze od zapisywanych. Wykorzystała je w dialogach do swoich 18 sztuk. Największym teatralnym sukcesem okazała się "Pułapka na myszy", sztuka o małżeństwie, które otworzyło pensjonat i oczekuje pierwszych gości. Śnieżyca odcina ich od świata, a wśród gości jest morderca nucący piosenkę "Trzy ślepe myszki".

Sztuka jest grana w Londynie do dziś. Na tysięczne przedstawienie przygotowano oprawiony w jedwab program wręczany każdemu widzowi. Na przyjęciu w Savoyu z okazji dziesięciolecia "Pułapki..." otrzymała oprawioną w złoto kopię oryginalnego scenariusza. Do końca życia Christie nosiła w torebce małą srebrną myszkę od wielbiciela, którą w chwilach napięcia delikatnie głaskała.

Po moim trupie

Christie zwykle stała z boku, unikała publicznych wystąpień, chyba że były absolutnie konieczne albo odmowa dotkliwie zraniłaby czyjeś uczucia. Gdy francuska telewizja zaprosiła ją do programu "Qui suis-je?" ("Kim jestem?"), rzekła: "Po moim trupie".

W 1973 r. miała zawał. Instrukcje zostawiła w kopercie: "Napiszcie na pomniku: Sen po zabawie. Port po burzliwym morzu. Pokój po wojennej zawierusze. Śmierć po Życiu". Złamało ją przeziębienie. Odeszła 12 stycznia 1976 r. po lunchu.

Źródła:

• "Królowa kryminału Agatha Christie urodziła się 125 lat temu. Czemu pewnego dnia zniknęła? (PORTRET)", Jacek Szczerba - wyborcza.pl;
• "Agatha Christie in profile: facts about her life" - historyextra.com;
• "The Life and Death of Agatha Christie - Witness History" - bbc.com.