Cookie Consent by Privacy Policies Generator website
Menu

Potęga włosów - znaczenie fryzur w kulturze i tradycjach

Potęga włosów - znaczenie fryzur w kulturze i tradycjach
We włosach jest moc! (Fot. Getty Images)
Na przestrzeni wieków i w różnych kręgach kulturowych na świecie włosy i fryzury miały znaczenie daleko wykraczające poza walory estetyczne czy praktyczne. Od zawsze fascynowały, intrygowały, ciekawiły i dlatego z czasem stały się ważnym elementem kultury i historii.
Reklama
Reklama

Mimo że obecnie nasza kultura nie narzuca sztywnych zasad w kwestii fryzur, do dziś odgrywają one jedną z najważniejszych ról w wyglądzie człowieka. Długie, gęste i lśniące włosy świadczą o naszym zdrowiu i atrakcyjności fizycznej. Nie bez powodu część kobiet, które tracą włosy w wyniku np. chemioterapii, nosi peruki lub zakrywa głowę, mając poczucie utraty pewnego atrybutu kobiecości.

W różnorodnych tradycjach na całym świecie włosom przypisywano wiele często odmiennych znaczeń. Fryzury symbolizowały wiek, przynależność plemienną, pochodzenie etniczne, religię, status społeczny, stan cywilny i wiele innych elementów, pozwalając danym grupom tworzyć swoją tożsamość. Działania, którym poddawano włosy, takie jak podcinanie, obcinanie, zaplatanie czy golenie, stawały się elementem kulturowych rytuałów.

Jada Pinkett Smith otwarcie przyznaje, że choruje na łysienie plackowate. O aktorce było ostatnio głośno za sprawą skandalu wywołanego na gali Oscarów z powodu naśmiewania się z jej fryzury. (Fot. Arturo Holmes/FilmMagic)

Magia we włosach

Przypisywanie magicznych właściwości włosom wynika z tego, że w przeciwieństwie do innych elementów ciała, odrastają po ich ścięciu. Mało tego. Rosną nawet po śmierci, co zaobserwowali kapłani egipscy. W związku z tym uznali, że włosy są czymś magicznym.

Mocno owłosionych ludzi postrzega się jako silnych, a łysienie to z kolei oznaka starzenia się organizmu, czyli symbol utraty sił. Stąd wiara, że włosy są siedliskiem wszelakich mocy i sił witalnych. Mieszanka ludowych wierzeń, różnych mitów oraz tabu związane z higieną stworzyły wokół kwestii owłosienia aurę magii, z którą wiązały się pewne obrzędy – od zapuszczania włosów po ich obcinanie.

Wierzono jednocześnie, że włosy są ważnym elementem ludzkich mocy powiązanych z siłami wyższymi. Obcięcie włosów to jakby odebranie potęgi człowiekowi. Ponadto we włosach dopatrywano się magicznej więzi z naturą, witalnością i płodnością. Kobiety w niektórych plemionach afrykańskich tworzą fryzury, mieszając włosy z ziemią, włóknami roślinnymi, a nawet mlekiem i tłuszczem.

Kobiety z plemienia Himba pokrywają włosy specjalną mazią robioną z tłuszczu z mleka krowiego, ekstraktu z roślin, popiołu i ceglasto-czerwonej ochry. (Fot. Eric Lafforgue/Art In All Of Us/Corbis via Getty Images)

W innych kulturach ludowych włosy mają odniesienie symboliczne do żniw, zboża i ziemi. Chleb jest często kształtowany w warkocz.

W większości kultur przymusowe, niechciane obcinanie włosów jest rodzajem kary, upokorzenia, czy też odebraniem godności i siły. Historia biblijnego Samsona, który stracił swoją nadzwyczajną siłę po obcięciu włosów ma swój odpowiednik w wielu mitach i podaniach różnych kultur (greckich, słowiańskich, celtyckich).

Wielu królów nigdy nie ścinało włosów. Tak było np. we Francji. W rodzie Merowingów przyjęło się, że król musi mieć długie włosy. Jeśli syn nie był mianowany do tronu, wtedy obcinano mu włosy. Podobnie było w Rosji, kiedy na tron carów wstąpił Piotr I. Chciał zmusić bojarów rosyjskich do obcinania długich bród. Opór był tak ogromny, że często wraz z brodami obcinano głowy.

Obcinanie włosów Childeryka III z dynastii Merowingów, którego zdetronizowano i wysłano do klasztoru. (Fot. Domena publiczna, commons.wikimedia.org)

Włosy były ważne nawet w grupach społecznych nie mających nic wspólnego z władzą. Chodziło o to by nie utracić mocy. W dawnych wierzeniach ludowych w Polsce i Czechach nie wolno było zbyt wcześnie obcinać dziecku pierwszych włosów z obawy, że "nie nauczy się mówić" lub "straci rozum".

Ciekawym zjawiskiem w wielu kulturach jest rytualne ścinanie włosów, traktowane jako symbol przejścia do nowego etapu w cyklu życia lub jako przygotowanie do podjęcia nowego obowiązku. Przykładem może być golenie głowy przez muzułmanów przed pielgrzymką do Mekki - podobnie jak golenie głów wśród buddyjskich mnichów.

Z kolei w zachodnim kręgu kulturowym znany był obrzęd postrzyżyn. Pierwsze obcinanie włosów odbywało się - w zależności od przyjętego zwyczaju - rok, trzy, siedem, osiem, jedenaście lub dwanaście lat po urodzeniu. Często przy tej okazji nadawano dziecku oficjalnie imię. U Słowian postrzyżyny były symbolem odchowania dziecka oraz wprowadzenia go do rodziny i sfery sakralnej danej społeczności. U Germanów był to raczej symbol przejścia z dzieciństwa do pełnoletności.

Włosy i seks

Od wieków włosy stanowiły również niezwykle silny bodziec erotyczny. Ich długość, ułożenie lub zakrycie miało być znakiem dla otoczenia, pokazującym w jakiej sytuacji społecznej znajduje się dana osoba. W pewnych społecznościach rolniczych kobiety w trakcie zasiewów biegały po polu z włosami rozpuszczonymi, często nago. Rozpuszczone włosy znaczyły ich stan gotowości seksualnej.

W kulturze słowiańskiej panny pokazywały włosy zaplecione w warkocze, będące symbolem dziewictwa, demonstrując tym samym swoją seksualność. Po wyjściu za mąż przestawały już być obiektem seksualnym i włosy zakrywały, mając być atrakcyjne tylko dla męża.

Do dziś włosy u kobiet są w wielu kulturach uznawane za element tak prowokujący seksualnie, że po wyjściu za mąż muszą je ukrywać przed wzrokiem innych. Tak jest w islamie i w judaizmie. Ortodoksyjne Żydówki, gdy zostają mężatkami, chowają włosy pod chustami lub noszą peruki. Zakonnice – poślubione Bogu – również je zasłaniają. Widok włosów jest przeznaczony dla jedynego, ukochanego mężczyzny.

W Indiach kobiety poprzez fryzury pokazywały swój status. Mężatki miały na głowie kok lub trzy warkocze. Wdowy miały włosy nieuczesane, a kobiety w separacji - jeden warkocz. 

Intymny charakter kobiecych włosów zaobserwować można również w historii Japonii. Włosy kobiet budziły u mężczyzn większe emocje niż nagie ciało. W japońskim średniowieczu o atrakcyjności kobiety mówiono przez pryzmat jej fryzury. Gejsze starały się zapuszczać jak najdłuższe włosy, by być atrakcyjnymi.

Inny przykład to zakorzenione w kulturze tzw. oczepiny, symbolicznie kultywowane do dzisiaj. W dniu ślubu rozplątywano pannie młodej warkocze (tzw. rozpleciny), co miało być pożegnaniem z dziewczęcą wolnością. Podczas ceremonii występowała w rozpuszczonych włosach. Po czym po nocy poślubnej następowały "oczepiny", jako symbol przejścia do grona mężatek. Pannie młodej obcinano włosy i wkładano na głowę czepiec – atrybut kobiet zamężnych. Od tej pory nie pokazywała już publicznie włosów.

Fryzury z historią i przekazem

Istnieją fryzury chętnie noszone dzisiaj przez osoby z pewnych kręgów kultury zachodniej, mające szczególne znaczenie i pochodzenie, a nawet bolesną historię, o której być może nie wiedzą sami ich użytkownicy. Warto mieć świadomość na ten temat, aby uszanować osoby i ową kulturę, z której oryginalnie pochodzą.

Cornrows – to warkoczyki zaplatane bardzo blisko skóry głowy. Znane są już od 3000 roku p.n.e. wśród licznych kultur Afryki Zachodniej i na Karaibach. Są symbolem i narzędziem oporu przeciwko niewoli i niewolnictwu.

Warkoczyki tzw. cornrows mogą być zaplatane w różny sposób, tworząc wymyślne wzory. (Fot. Getty Images)

W czasach handlu niewolnikami, kiedy miliony zniewolonych Afrykanów były transportowane przez Atlantyk do obu Ameryk, nakazano im golić głowy ze względów sanitarnych. Nie wszyscy jednak stosowali się do tego wymogu. Wiele osób zapuszczało włosy i zaplatało je w warkoczyki, co było aktem oporu, buntu i próbą odzyskania tożsamości kulturowej. Warkoczyki wykorzystywano także do komunikacji i tworzenia map do planowania ucieczek. Grubość i kierunek splotów stanowiły zaszyfrowane przesłania, dzięki którym się porozumiewano.

Mohawk (irokez) - fryzura, która przypomina grzebień koguta. Włosy w linii środkowej są nienaruszone, reszta głowy jest całkowicie ogolona. Dziś jest to fryzura, która jest symbolem buntu i nonkonformizmu w subkulturze punkowej.

Nastroszone włosy punków wzorowane są na fryzurach rdzennych mieszkańców Ameryki Północnej. (Fot. Getty Images)

Historycznie fryzura ta pochodzi od indiańskich plemion z Ameryki Północnej. Oryginalnie boki głowy nie były golone – włosy w tych miejscach były wyrywane. Fryzurę nosili młodzi wojownicy, którzy byli odpowiedzialni za ochronę społeczności plemiennej. Noszenie jej przez kogokolwiek innego z plemienia Irokezów - poza wojownikami - było uznawane za brak szacunku.

Śledząc historię i odnosząc się do współczesności widzimy, że włosy zawsze stanowiły silny znak kulturowy. Zmieniały się czasy, uwarunkowania społeczne, ustroje polityczne, religie i wierzenia, a wraz z nimi podejście do kwestii fryzur. Jednak do dziś włosy mają specyficzną moc. Z perspektywy współczesnego, nowoczesnego człowieka obrzędy związane z włosami mogą wydawać się śmieszne, dziwne lub niezrozumiałe. Jednak czy i dzisiaj nie czujemy się, jakby na nowo narodzeni, po wyjściu od fryzjera?

Źródła:

  • "Symbolika włosów w polskiej kulturze ludowej " – Anna Figiel, czasopisma.uni.lodz.pl,
  • "Kat, rzemieślnik czy artysta. Wpływ symbolicznego znaczenia włosów na postrzeganie funkcji fryzjera" – Irena Bzdoń, academia.edu,
  • "Włos w kulturze i języku" – Kazimierz Banek, radiokrakow.pl,
  • "Hair power: exploring the history and meaning of hairstyles across the globe" – Julie Jacob, thelovepost.global.

Twoja ocena:

Już zagłosowałeś!

Aktualna ocena: 5.73 / 18

Reklama
Reklama

Waluty


Kurs NBP z dnia 28.03.2024
GBP 5.0474 złEUR 4.3191 złUSD 4.0081 złCHF 4.4228 zł
Reklama

Sport


Reklama
Reklama