Dzień Matki: Uczucia, religia i polityka

Mothering Day - Dzień Macierzyński lub Mothering Sunday  - Niedziela Macierzyńska - tak w religii chrześcijańskiej nazywano czwartą niedzielę Wielkiego Postu przed Wielkanocą. 

W XVI-wiecznej Anglii Mothering Sunday nazywany był również Niedzielą Odkupienia. Obchodzony był bardzo religijnie i wbrew skojarzeniom nie czczono w tym dniu matki jako rodzicielki, a matkę jako kościół. 

Kościołem-Matką był nazywany kościół, w którym parafianin przyjmował swoje najważniejsze życiowe sakramenty, tj. chrzest lub małżeństwo. W sposób wyjątkowy traktowano również katedrę, nazywając ją Matką Wszystkich Kościołów. 

W Niedzielę Odkupienia wierni udawali się na pielgrzymkę do swych matczynych kościołów na mszę Laetare, na której czytane były wybrane fragmenty biblijne odnoszące się do matek i macierzyństwa. Po nabożeństwie przydzielany był odpust na resztę dnia - parafianie mogli w ten czas odetchnąć, choć na jeden dzień, od postu przy suto zastawionych stołach. 

Tradycyjne stało się wypiekanie ciasta Simnel Cake. Podobne do bożonarodzeniowego - Christmas Pudding, lecz nieco lżejsze ciasto z rodzynkami przekładano warstwą marcepanową. Na czubku układano 11 marcepanowych kulek, które symbolizowały wszystkich apostołów z wyłączeniem Judasza. 

Dzień wolny od służby

Z biegiem lat święto zaczęło przybierać nieco inną formę. W XVIII-wiecznej Anglii powszechna była służba dziecięca w bogatych domach, nierzadko z dala od swoich domów i rodziny. W Mothering Sunday zamożni państwo w swojej łaskawości udzielali odpustu swoim małym podwładnym i przyznawali im w ten dzień, jedynego w całym roku, dnia wolnego od służby. 

Szczęśliwe dzieci, ciesząc się bardziej na spotkanie ze swoimi matkami niż wizytą w kościele, zrywały po drodze do domu kwiaty polne, aby wręczyć je swoim rodzicielkom po długiej podróży. Mothering Sunday przybrał postać święta rodzinnego, w którym matki jednoczą się ze swoimi dziećmi po długim rozstaniu.  

Na początku dwudziestego wieku Constance Penswick Smith - religijna córka pastora, zauważyła zanikanie roli kościoła w tradycji Mothering Sunday i postanowiła przypomnieć anglikanom o prawdziwym znaczeniu tego święta. W tym celu przedstawiła postać Matki przy użyciu różnych metafor. 

W jednej ze swoich książek pt. "The Revival of Mothering Sunday" z 1920 roku zwróciła uwagę na cztery aspekty macierzyństwa: Kościół jako Naszą Matkę, Matkę Jezusa, Matkę Ziemskich Domów oraz Dary Matki Ziemi.

Constance Penswick Smith przypomniała Brytyjczykom o zapomnianym przez nich Mothering Sunday. Szczególny wpływ wywarła na matki, które straciły swych synów w I wojnie światowej. Kobiety potrzebowały duchowego wsparcia i święta, z jakim mogłyby się utożsamić.

500 białych goździków

Większy wpływ na sposób, w jaki zaczęto celebrować święto matki, wywarły Stany Zjednoczone Ameryki. 

Ann Reeves Jarvis była Amerykanką pochodzącą z Wirginii i aktywistką działającą na rzecz pokoju. W 1858 roku, będąc w ciąży ze swoim już szóstym dzieckiem, założyła pierwszy w Ameryce ośrodek edukacyjny Mothers' Day Work Club, w którym uświadamiała kobiety jak dbanie o higienę korzystnie wpływa na zdrowie i życie zarówno matki, jak i dziecka.

Kilka lat później, gdy wybuchła wojna secesyjna, stan Wirginia został podzielony pomiędzy dwie walczące ze sobą strony - Północ i Południe. Ann, przeciwna wojnie, w której mieszkańcy jej ojczystego stanu są zmuszeni walczyć przeciwko sobie, zorganizowała w swoim klubie kampanię przeciwko podziałowi Ameryki. Razem z innymi aktywistkami utworzyły ośrodek sanitarny, w którym opiekowały się rannymi żołnierzami - zarówno tymi, którzy walczyli dla Unii, jak i tymi, którzy byli po stronie Konfederacji. Jarvis i jej przyjaciółki pomagały też matkom rannych i zabitych ofiar, poprzez wsparcie psychicznie i duchowe. 

Po wojnie w 1868 roku Ann zorganizowała święto na rzecz pokoju Mothers' Friendship Day - Dzień Matczynej Przyjaźni, w którym zaproszeni zostali żołnierze i ich matki z całej Wirginii w celu zjednoczenia się w przyjaźni i pokoju.

Po śmierci Ann w 1905 roku jej córka Anna Jarvis postanowiła uczcić dokonania swojej matki. W 1908 roku zorganizowała memoriał - Mother's Day na cześć dokonań jej rodzicielki w walce o pokój, solidarność i zjednoczenie. 

Zaproszone zostały matki poległych żołnierzy. W wydarzeniu, które było zarazem nabożeństwem, Anna nie mogła wziąć udziału osobiście, lecz w dowód wdzięczności wysłała 500 białych goździków. 

Kwiaty nie zostały wybrane przypadkowo. Biały kolor symbolizuje czystość, a sam kwiat goździka - jak mówiła Anna - gdy umiera, nigdy nie traci swych płatków, lecz zamyka się ciasno w martwy pąk. Symbolizuje tym serce matki, które nigdy nie traci miłości do dziecka, lecz umiera wraz z nią.

 W 1914 roku prezydent Woodrow Wilson ustanowił dla Ameryki oficjalny Dzień Matki - Mother's Day nadając mu datę śmierci Ann Reeves Jarvis - drugiej niedzieli maja.

Święto szybko zdobyło popularność, a kwiaciarnie, sklepy z upominkami i kartkami okolicznościowymi pękały w szwach. Dzień Matki przybrał charakter zabawy w kupowanie prezentów. Anna zaprotestowała przeciwko takiemu celebrowaniu święta, o które walczyła. Pragnęła, aby ten dzień ludzie przeżywali w sposób duchowy, na sentymentalnym rozpamiętywaniu i czułości.

Z biegiem lat po drugiej stronie Atlantyku, w Anglii, amerykański Mother's Day coraz bardziej podbijał serca Brytyjczyków. Constance Penswick Smith nie mogła z takiego obrotu sprawy być zadowolona. Idea święta została wypaczona – zamiast skupiać się na sferze religijnej i - podobnie jak u jej przyjaciółki zza oceanu – duchowej,  święto zmierzało w kierunku komercjalizacji.  

Obie bohaterki do końca życia walczyły – bez większych efektów - ze zmianami  charakteru święta, które niegdyś spopularyzowały. 

Dzień Matki na świecie 

Obecnie Dzień Matki obchodzony jest niemal na całym świecie. Do większości krajów przybył jako pomysł z Ameryki, w niektórych był obchodzony już wcześniej jako Mothering Sunday, a w jeszcze innych zupełnie różni się od święta jakie spopularyzował Zachód. 

W Polsce pierwszym miastem, jaki zainicjował Dzień Matki, był Kraków. Za datę inicjującą uznaje się rok 1914. Tak jak w większości państw, które pomysł na celebrowanie tego dnia zaczerpnęły z Ameryki, Dzień Matki jest świętowany w maju.  

W Rosji obchodzi się jedynie Dzień Kobiet 8 marca, natomiast Kaje Europy Wschodniej  obecnie celebrują zarówno Dzień Kobiet, jak i Dzień Matki. To ostatnie święto przejęły po obaleniu rządów komunistycznych z Ameryki. 

W Tajlandii Dzień Matki przypada 12 sierpnia i jest dniem urodzin królowej Sirikit. Został ustanowiony w 1980 roku w celu podwyższenia rangi monarchii w kraju. 

Na Tajwanie w drugą niedzielę maja świętuje się urodziny Buddy, przez co, ze względu na zbieżność dat, Dzień Matki został w tym kraju przyjęty ciepło. 

W Nepalu niezwykle upamiętnia się zmarłe matki poprzez święto zwane Mata Tirtha Aunsi. Przypada cyklicznie, między kwietniem a majem, zgodnie z fazami księżyca. Nepalczycy udają się na pielgrzymkę nad dwa stawy do doliny Katmandu. Wedle wierzeń w jednym ze stawów - w ostatni dzień ciemnych dwóch tygodni, między pełnią a nowiem - każdemu, kto spojrzy w taflę wody ukaże się twarz zmarłej matki. 

W Izraelu Dzień Matki obchodzi się w dzień śmierci Henrietty Szold, która dzięki swojej organizacji Youth Aliyah uratowała przed śmiercią tysiące dzieci z nazistowskich Niemiec. Nazwana przez naród żydowski Matką Ocalałych jest obecnie wspominana na lekcjach w szkołach w dzień jej śmierci, 13 lutego. 

Indiańskie ludy z Ameryki Południowej czczą Boginię Matkę - Pachamama, znaną już od czasów starożytnych Azteków. Pachamama jest wszechbytem, jest ponad ziemią, niebem i słońcem. Indianie modlą się do niej i stosują mnóstwo obrządków, aby jej nie zdenerwować. Wierzą, że rozgniewana Pachamama przynosi kataklizmy, np. trzęsienia ziemi. Dla Indian matką jest właśnie natura. 

Dla niektórych matka może być rodzicielką lub osobą, od której możemy doświadczyć matczynych uczuć. W wielu krajach pojęcie matki jest wykorzystywane politycznie. Królowa to matka wszystkich poddanych lub  kraj ojczysty. Może być utożsamiana religijnie, pod postacią Matczynego Kościoła lub Matki Maryi. Często ma też postać metafizyczną, jak dom lub pewne miejsce, które darzymy uczuciem. Matką jest też natura i wszystko co nas otacza. 

Źródła:

• yesterday.uktv.co.uk
• nationalgeographic.com
• history.com
• churchofengland.org
• wikipedia.org