Brytyjczycy kochają śpiewać kolędy z "importu"

Najstarsze brytyjskie kolędy miały korzenie w muzyce ludowej. Taką kolędą była "While Shepherds Watched their Flocks" (Gdy pasterze trzód swych strzegli), która jako pierwsza przeszła do tradycji Kościoła anglikańskiego.

Jednak hierarchowie anglikańscy nie byli entuzjastami kolęd - uważali je za zbyt plebejskie i nieprzystające do tradycji wzniosłych, uduchowionych hymnów śpiewanych w kościołach.

Skutkiem jest to, że najbardziej popularne na Wyspach kolędy "importowano" z zagranicy, bądź w całości, bądź w formie muzycznej aranżacji.

Oto TOP-10 kolęd w Wielkiej Brytanii:

1. "O Holy Night", która miała być wierszem

"O Holy Night" (O Święta Noc) to od lat najpopularniejsza kolęda w Wielkiej Brytanii. Autorem słów jest Placide Cappeau - francuski handlarz win, który w 1847 r. został poproszony przez miejscowego proboszcza o napisanie świątecznego wiersza z okazji renowacji kościelnych organów.

Cappeau uznał jednak, że same słowa nie wystarczą i powinna im towarzyszyć muzyka. O jej skomponowanie zwrócił się do swojego przyjaciela - kompozytora oper i baletów, Adolphe'a Charlesa Adamsa.

Tekst "O Holy Night" opowiada o narodzinach Jezusa i odkupieniu ludzkości. Zdaniem znawców, za wielkim sukcesem kolędy stoi jej wzniosły nastrój i z lekka operowy charakter.

2. Silent Night

Jest śpiewana w co najmniej 300 językach, w tym po eskimosku i w suahili.  24 grudnia 1914 r. we Flandrii intonowali ją niemieccy i walijscy żołnierze siedzący w okopach po obu stronach frontu. W 1941 r. w Waszyngtonie nucili na dwa głosy Franklin D. Roosevelt i Winston Churchill - po angielsku, na który została przetłumaczona w połowie XIX w.

Pierwotna wersja, czyli "Stille Nacht", została skomponowana w języku niemieckim w 1818 roku przez Austriaka Franza Xavera Grubera do słów jego rodaka - Josepha Mohra.

"Cicha noc" pobudza wyobraźnię, dlatego nie dziwi, że obrosła wieloma mitami i legendami. Jedna z nich krąży wokół okoliczności powstania i pierwszego wykonania kolędy. Pierwszym nasuwającym się pytaniem jest, dlaczego Gruber napisał melodię kolędy na dwa głosy solowe, chór i gitarę. Przecież gitara była w tamtych czasach instrumentem, na których grywano w karczmach i nie miała wstępu do kościoła.

Najbardziej rozpowszechnionym wytłumaczeniem wykorzystania gitary, opowiadanym po dziś dzień,  jest historia z głodną myszą, która podgryzła stare miechy organów kościelnych. Na skutek wyrządzonych przez nią szkód instrument nie wydał w wigilijny wieczór ani jednego dźwięku, dlatego "Cicha noc" zaśpiewana została przy akompaniamencie gitary...

3. i 4. In the Bleak Midwinter 

"In the Bleak Midwinter" (W środku mrocznej zimy) znalazła się w pierwszej dziesiątce najpopularniejszych kolęd aż dwukrotnie, bo w dwóch różnych aranżacjach - kompozytora Gustava Holsta (3. miejsce) oraz Harolda Darke'a (4. miejsce) - dyrygenta chłopięcego chóru King's College z Cambridge w czasie II wojny światowej.

Autorką słów jest Christina Rossetti - siostra Dante Gabriela Rossettiego - poety, ilustratora, tłumacza i malarza z grupy prerafaelitów. Kolęda została napisana niedługo przed 1872 rokiem w odpowiedzi na prośbę magazynu o wiersz bożonarodzeniowy. Poemat został uznany za kolędę po tym, jak pojawił się w książce "The English Hymnal" w 1906 roku właśnie z muzyką Gustava Holsta.

Hymn Harolda Darke'a z 1911 roku jest bardziej złożony i został uznany za najlepszą kolędę w ankiecie przeprowadzonej przez niektórych czołowych chórmistrzów i znawców chóru w 2008 roku. 

5. Hark! The Herald Angels Sing

Dzięki tekstom napisanym przez Charlesa Wesleya (współtwórcę ruchu metodystów) i melodii Feliksa Mendelssohna (autor Marsza Weselnego) ta kolęda zawsze jest jedną z najbardziej rozpoznawalnych i popularnych brytyjskich w rankingach.

Ale od początku. "Hark! The Herald Angels Sing" (Słuchaj, brzmi aniołów śpiew) pochodzi z XVIII w., ale w Anglii przyjęła się w połowie XIX w.

Oryginalny początek brzmiał: "Hark! how all the welkin rings". Dzisiejsza wersja jest rezultatem wielu zmian. Jedna z wersji „Hark! How all the welkin rings” była śpiewana z tą samą melodią, jaką otrzymał powstały w 1772 szkocki hymn "Amazing Grace" (Cudowna Boża łaska).

W XVIII wieku wiele hymnów istniało tylko jako tekst bez melodii, dlatego "Hark..." był śpiewany do wielu melodii. Sam Wesley zalecał, by śpiewano go do tej samej melodii, co jego inny hymn o tematyce... wielkanocnej: "Chrystus Pan dziś zmartwychwstał".

W XIX wieku kolędę zaczęto śpiewać na melodię autorstwa Feliksa Mendelssohna. Obecnie jest to jedyna melodia używana w praktyce.

6. O Come All Ye Faithful

W oryginale "Adeste Fideles" (łac. Przybądźcie wierni) - średniowieczny hymn katolicki na okres Bożego Narodzenia nieznanego autorstwa.

Jedyną pewną informacją o pochodzeniu pieśni jest imię i nazwisko kopisty, który zapisał tekst i melodię popularnej pieśni irlandzkiej - to Anglik John Francis Wade (1711-1786), który sporządził kopię hymnu między 1743-1744 dla katolickiego chóru w Douai na północy Francji (region Nord-Pas-de-Calais). W XVIII w. w miasteczku chronili się prześladowani przez protestantów na Wyspach Brytyjskich katolicy.

Hymn ten został przetłumaczony na wiele języków i jest jedną z najpopularniejszych oraz najbardziej znanych kolęd świata. Najczęściej obok oryginalnej wykonywana jest właśnie wersja angielska "O come all ye faithful".

7. O Come, O Come Emmanuel

Śpiewany zarówno w czasie Adwentu, jak i Bożego Narodzenia, hymn pochodzi z łaciny, ale został przetłumaczony na angielski w 1861 roku. Muzyka do hymnu została skomponowana w taki sposób, że zarówno angielskie, jak i łacińskie słowa mogą być używane zamiennie.

8. Coventry Carol

Ten XVI-wieczny utwór po raz pierwszy wykonano ją w angielskim Coventry (stąd jego nazwa) w ramach misterium "The Pageant of the Shearmen and Tailors. Utwór sięga XVI-wiecznej Anglii. 

Tekst kolędy nawiązuje do "rzezi niewiniątek" króla Heroda, który - aby być pewnym śmierci dzieciątka Jezus - nakazał zabić w Betlejem wszystkie dzieci płci męskiej w wieku poniżej dwóch lat. Maryja lamentuje nad grożącym Jezusowi niebezpieczeństwem. Z całej sztuki zachowała się tylko ta kolęda.

9. O Little Town of Bethlehem

Po pielgrzymce do Ziemi Świętej rektor Phillips Brooks napisał tekst do tego hymnu, zainspirowany widokiem Betlejem ze wzgórz Palestyny. Trzy lata później, w 1871 roku, jego organista kościelny Lewis Redner napisał melodię dla chóru dziecięcego miejscowej szkółki niedzielnej.

10. It Came Upon a Midnight Clear

Kolęda  "It Came Upon the Midnight Clear" nie dość, że jest młoda, bo powstała w XIX wieku, to do tego pochodzi od unitarian, czyli jednej z grup religijnych negujących bóstwo Chrystusa. Należy jednak do najpopularniejszych w kręgach anglojęzycznych i pięknie pokazuje w ten sposób wielowyznaniowość angloamerykańskiego repertuaru kolędowego.

Słowa zostały napisane przez pastora Massachusetts Edmunda Sears'a i odnoszą się do idei wojny i pokoju. Najpopularniejsza oprawa muzyczna została zaadaptowana z angielskiej melodii w 1874 roku przez Arthura Sullivana.

Źródła: stillenacht.com; classicfm.com - "The 30 greatest Christmas carols of all time"; bbc.com - "The surprising origins of famous Christmas carols".