Czerwona jarzębina jest w Finlandii ozdobą jesiennego krajobrazu, a w tym sezonie drzewa jarzębu są wyjątkowo bogate w owoce. Wielu uważa, że czerwone jagody jarzębiny to pożywienie tylko dla ptaków. Rzeczywiście dla ludzi surowe owoce są ostre w smaku - wyjątkowo cierpkie i kwaśne. Nadają się jednak na przetwory.

W jarzębinie jest trzy razy więcej witaminy C niż w pomarańczach. Dodatkową zaletą przygotowania przetworów z jarzębiny jest wysoka odporność na obróbkę w wysokiej temperaturze. Jagody jarzębiny zawierają też karotenoidy, które chronią oczy i skórę oraz witaminę K. Oprócz tego są źródłem polifenoli - naturalnych antyoksydantów.

"Warto pić gorący sok z jarzębiny na przemian z naparem z jagód czy czarnej porzeczki" - zalecają fińscy botanicy. Pomaga na przeziębienie oraz na osłabienie organizmu.

Jesienne przymrozki zmniejszają cierpkość rosnących na drzewach owoców. Jeśli jednak chce się skorzystać ze zdrowotnego wpływu jarzębiny na organizm, nie opłaca się czekać na mroźne noce. Owoce warto zebrać szybko, gdy dojrzewają, zanim dobiorą się do nich ptaki - szczególnie kosy, jemiołuszki czy kwiczoły. Zebrane owoce można zamrozić w domowej chłodziarce.

Wybierając się na zbiory warto posmakować owoców. Tak samo wyglądające drzewa nawet rosnące obok siebie, mogą wydawać zupełnie różne owoce - jedne jagody jarzębiny mogą być niezwykle ostre w smaku, inne zaś łagodniejsze.

Aby przygotować sok z jarzębiny zebrane owoce należy najpierw nieco rozgnieść w garnku lub wiadrze, aby puściły sok. Następnie zasypuje się je cukrem i łyżeczką kwasku cytrynowego. Całość zalewa się przegotowaną wodą i miesza. Zimna woda pozwoli zachować więcej witamin w owocach, gorąca zaś uwolni więcej smaku z jagód. Całość odstawia się na około dobę - w temperaturze pokojowej lub na zewnątrz. Potem przelewa się przez sitko do plastikowych pojemników lub butelek. Gotowe soki następnie się zamraża. Z pozostałego owocowego miąższu można zrobić dżem.

Do smoothie mieszaninę jarzębinowych jagód z wodą i cukrem należy najpierw gotować na wolnym ogniu, a następnie zmiksować.

Finowie rocznie zbierają około miliona kilogramów jagód jarzębiny. Ze zbiorami wiążą się też ludowe wierzenia. Stare fińskie przysłowie mówi, że "jarzębina dwóch ciężarów nie nosi". Albo w mniej znanej formie "jarzębina dwóch nie nosi - wody i jagód", czyli im więcej jagód na drzewach, tym bardziej pogodna jesień (bez deszczu).

Przysłowie to interpretowane jest też na dwa sposoby. Przez jednych, że jeśli jarząb obfituje w owoce, to należy spodziewać się mało śnieżnej zimy. Drudzy zaś uważają inaczej - jeśli na drzewach jest dużo jagód jarzębiny to dlatego, aby ptaki miały co jeść, gdy zimą będzie z kolei dużo śniegu.

Botanicy uważają jednak jeszcze inaczej - ilość owoców jarzębiny w danym sezonie wynika z tego, że jarząb rodzi je obficie co drugi rok. To dlatego, że drzewo musi mieć czas, aby się zregenerować.

W fińskim przemyśle alkoholowym do niedawna produkowane było krajowe wino jarzębinowe "Sorbus" dla niewybrednych odbiorców - tanie i mocne (popularnie nazywane "soppa", czyli zupa). W sklepach monopolowych w Finlandii sprzedawano je przez przeszło pół wieku - od 1935 r., ale jego produkcję zakończono kilka lat temu. Obecnie w Finlandii produkuje się jeszcze likiery jarzębinowe w połączeniu np. z borówką. Z rocznych zbiorów jarzębiny do punktów skupu owoców trafia kilkadziesiąt tysięcy kilogramów jagód. Z tego duża część jest eksportowana.