Wszyscy królowie Polski żyli przed wynalezieniem fotografii, więc wydawałoby się, że jesteśmy skazani na bardziej lub mniej wierne ich portrety, tworzone przez bardziej lub mniej utalentowanych artystów, będących zawsze pod wpływem jakiejś szkoły lub stylu. Mimo to, niemal każde dziecko potrafi przywołać w pamięci portrety większości władców – to zasługa Jana Matejki i jego Pocztu Królów Polski.

Jego wizja artystyczna tak zdominowała naszą wyobraźnię, że trudno nam się od niej uwolnić. Takie wyzwanie podjął Andrzej Pągowski, zapraszając do współpracy Waldemara Świerzego. Efektem wieloletniej współpracy jest 49 niezwykłych portretów, które od 19 maja do 19 lipca 2015 roku będzie można zobaczyć na Zamku Królewskim w Warszawie, skąd powędruje do innych miast i zawitać ma też do Edynburga.

Wizja Matejki nie jest oczywiście jedyną. Istnieją liczne portrety władców Polski - zarówno literackie, jak plastyczne. Ciekawym projektem było stworzenie galerii królów przez Bacciarellego na polecenie Stanisława Augusta Poniatowskiego – piękne portrety 22 królów znajdujące się w zbiorach Zamku Królewskiego są jednak praktycznie nieobecne w świadomości zbiorowej. Sam mistrz Matejko zaś wcale nie namalował Pocztu – stworzył tylko serię czarno-białych szkiców. Właśnie to stało się impulsem dla Pągowskiego.

"Wtedy pojawiła się myśl, że Polacy zasługują na pełny, kolorowy, autorski poczet swoich władców. Zasługują na galerię namalowaną współcześnie, bardziej nowoczesną w swojej formie plastycznej. Myślałem, że tworzenie, a następnie wydanie takiego pocztu mogłoby być narodową lekcją historii_ - wyjaśnia artysta.

O wykonanie takiej galerii poprosił Waldemara Świerzego, swojego profesora i przyjaciela, grafika, malarza, współtwórcę polskiej szkoły plakatu. Świerzy uznawany jest za najwybitniejszego twórcę portretów Polaków w ostatnich latach, ma w swoim dorobku portrety znanych aktorów i reżyserów, a także papieża Jana Pawła II, Czesława Miłosza, Wisławy Szymborskiej, Krzysztofa Pendereckiego, Henryka Sienkiewicza, Marii Curie Skłodowskiej oraz wspaniałą serię „Giganci Jazzu”.

Pierwsze dwa portrety, wykonane na próbę (Jana III Sobieskiego i Augusta II Mocnego), zostały poddane ocenie i wzbudziły zachwyt. Projekt ruszył, był rok 2006. Ostatni portret, Stanisława Augusta Poniatowskiego, powstał jednak dopiero w listopadzie 2013 roku, w przeddzień śmierci Świerzego.

Efekt jest zachwycający: galeria indywidualności, wybitnych wodzów i mądrych monarchów, obok cwaniaczków i prymitywów. Skupienie się na twarzach, próba oddania osobowości i jednostkowości w portretach pełnych życia i dynamiki.

Każdy portret powstał w efekcie starannych studiów nad epoką, strojami, dostępną ikonografią i źródłami pisanymi, przede wszystkim jednak jest wyrazem wizji wybitnego artysty, który naznaczył swoje obrazy silnym piętnem własnej osobowości i stylu. Właśnie dzięki temu uwspółcześnieniu Pocztu, przy całkowitej zgodności ze współczesną wiedzą historyczną, możliwe jest świeże spojrzenie na dawnych władców Polski i zainteresowanie nimi także młodych ludzi, dla których estetyka Matejki może być mocno anachroniczna.